mar 26 2020

Wojciech Młynarski

Oprac. Ewa Kałużna, Fot. last.fm / Anna Biała / kultura.onet.pl

Wojciech Młynarski
fot. last.fm

Wojciech Młynarski
fot. last.fm

Wojciech Młynarski
fot. Anna Biała

Dziś skończyłby 79 lat poeta, wykonawca piosenki autorskiej, reżyser, scenarzysta, dramaturg, artysta kabaretowy, autor tekstów piosenek i librett. Uznawany za najwybitniejszego twórcę tekstów w powojennej historii kabaretu literackiego w Polsce.
Odszedł trzy lata temu, kilka dni przed swoimi 76. urodzinami,
WOJCIECH MŁYNARSKI
(ur. 26 marca 1941, zm. 15 marca 2017).

Mistrz puenty, pisał dla największych. W trakcie swojej ponad 50-letniej działalności scenicznej, współpracował z wieloma artystami.
Jego twórczość jest nie do podrobienia. Trudną, czasami pozbawioną sensu rzeczywistość, opisywał lekko i dowcipnie.
Jego teksty nuciła cała Polska. Nic, co wyszło spod jego pióra, nie traci na aktualności. Są to utwory poza czasem, zawsze w punkt.

Wojciech Młynarski włączył się w nurt polskiej kultury studenckiej w 1960, na czwartym roku studiów na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, i wkrótce stał się jednym z najlepiej rozpoznawalnych jej twórców, a z perspektywy następnych dziesięcioleci – także jednym z najwybitniejszych, obok Agnieszki Osieckiej, Jonasza Kofty, Jacka Kleyffa czy Janusza Weissa.

Przed szerszą publicznością debiutował na początku lat 60. w kabarecie i teatrze studenckiego klubu Hybrydy.
Od maja 1957 rozpoczął działalność Hot Club Hybrydy, gdzie zaczynali swoją karierę m.in. Włodzimierz Nahorny, Michał Urbaniak czy Tomasz Stańko. Hot Club Hybrydy był głównym organizatorem pierwszego Jazz Jamboree.
W 1960 powstała Eskadra Poezji Rewolucyjnej. W Hybrydach pojawiło się wówczas wiele osób, zainteresowanych kabaretem literackim, wśród nich m.in. Wojciech Młynarski.

Teksty Młynarskiego drwiły ze wszystkich ikon tzw. małej stabilizacji – z wygodnictwa i snobizmu, badylarzy i Matysiaków, wreszcie z konkretnych osób: Violetty Villas, Andrzeja Wajdy, Lopka Krukowskiego, Leopolda Tyrmanda czy Krzysztofa Teodora Toeplitza.
Po latach, w 1995, Wojciech Młynarski napisał piosenkę o Hybrydach, do muzyki Jerzego Dudusia Matuszkiewicza, ojca chrzestnego legendarnej formacji Melomani. Matuszkiewicz zaczął romans z Hybrydami najwcześniej, nocując, póki nie miał mieszkania, w garderobie teatrzyku Hybrydy, a później stanął na czele Big Bandu Hybrydy:
„Ach, to był szał, gdy Duduś grał
na saksofonie,
tworzył styl mych najlepszych chwil,
mych młodych lat.
Każdego dnia nadzieja szła
w białym welonie –
spotkać mnie, zaprzyjaźnić się,
iść razem w świat.
I wciąż na Mokotowskiej,
gdy zmierzch spóźnia się troszkę,
tych chwil starym Hybrydom żal,
gdy nastrój trwał, i Duduś grał
na saksofonie,
naszym snom, marzeniom, łzom,
pan Duduś grał”

W 1963 Młynarski zaczął prezentować swoje utwory podczas Giełd Piosenek, organizowanych przez nowo powstały Program III Polskiego Radia.
Dzięki temu rozgłos zyskały jego utwory „Pittekantropus„, „Z kim tak ci będzie źle, jak ze mną” czy „Niedziela na Głównym” do muzyki Jacka Szczygła, która była pierwszą piosenką, wykonywaną przez samego autora, a za wstawiennictwem Kazimierza Rudzkiego, zgodziło się wyemitować ją Polskie Radio w 1967

Z tego okresu pochodzą również inne pierwsze przeboje Młynarskiego – „Pożegnanie szansonistki” (1963), „Ulica Żabia„, „Ulica Kubusia Puchatka„, „Ludzie to kupią„, „Po prostu wyjedź w Bieszczady”

oraz słynny „Jesienny pan„, śpiewany przez Krystynę Konarską

Młynarski pozostał związany z Hybrydami do końca studiów, czyli do 1963. Choć promotor jego pracy magisterskiej proponował mu pozostanie na uczelni w charakterze asystenta, Młynarski zdecydował o poświęceniu się pracy artystycznej.
Za namową Romana Orłowa, swojego brata ciotecznego i jednocześnie kompozytora, postanowił spróbować sił jako profesjonalny autor piosenek.

Pierwsze próby zgłoszenia piosenek duetu Orłow-Młynarski do Polskiego Radia zostały odrzucone przez Władysława Szpilmana.
Wielkim sukcesem okazał się jednak dla Młynarskiego II Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu w 1964, na którym jego piosenki wygrały w dwóch głównych kategoriach.
W kategorii piosenki literacko-aktorskiej wygrała Krystyna Konarska, z utworem „Spalona ziemia„, autorstwa duetu Orłow-Młynarski, a w kategorii rozrywkowo-tanecznej wygrał utwór „Z kim tak ci będzie źle, jak ze mną„, tych samych autorów, zaśpiewany przez Kalinę Jędrusik

Trzecia edycja festiwalu w Opolu w 1965 okazała się dla Młynarskiego jeszcze większym sukcesem – w kategorii piosenka estradowa ex aequo zwyciężyły dwa jego utwory, zaśpiewane tym razem przez niego samego:
„Światowe życie”

oraz „Polska miłość” Live TV 1965

https://www.youtube.com/watch?v=AQAJM4VJui8

Młynarski odebrał wówczas także nagrodę Rady Naczelnej ZSP, dla najlepszego wykonawcy piosenki studenckiej, oraz wyróżnienie za piosenkę „Trochę miejsca„, z muzyką Piotra Figla

Powodzenie na festiwalach w Opolu spowodowało szereg zamówień na piosenki Młynarskiego. „Spalona ziemia” oraz kilkanaście nowych utworów znalazło się w warstwie muzycznej serialu telewizyjnego „Wojna domowa” z 1965:
„Wojna domowa” – Mix piosenek 1965

Scenarzysta Jacek Fedorowicz zamówił u Młynarskiego dziesięć piosenek, które znalazły się w komedii muzycznej „Kochajmy syrenki” z 1966

https://www.youtube.com/watch?v=y0DBMQ4D93Q

W 1966 ukazał się pierwszy album – „Wojciech Młynarski śpiewa swoje piosenki„. z takimi hitami, jak „Niedziela na Głównym„, „Och, ty w życiu„, „W co się bawić„, „Światowe życie„, „Jesteśmy na wczasach” czy „Żniwna dziewczyna„.
W nagraniach brały udział aż cztery zespoły instrumentalne – Adama Wiernika, Andrzeja Kurylewicza, Andrzeja Trzaskowskiego oraz Janusza Senta:
„Och, ty w życiu”

„W co się bawić”

„Żniwna dziewczyna”

„Jesteśmy na wczasach”

W latach 60. i później Młynarski współpracował z wieloma kabaretami literackimi, m.in. z, założonym wspólnie z Maciejem Zembatym, Dreszczowcem (1963-1964), a także Owcą, U Lopka (1963) i Dudkiem (1965-1975, 1988-1990).

Kultowy utwór z tego okresu to „W Polskę idziemy„, wykonywany przez Wiesława Gołasa w kabarecie Dudek

a także „W co się bawić„, wykonany później także przez samego Młynarskiego, w Opolu ’79

W okresie współpracy z kabaretem Dudek, Młynarski napisał szereg piosenek wspólnie z Jerzym Wasowskim, w tym „Balladę o Dzikim Zachodzie„, którą wykonywali Kobuszewski i Gołas

i „Po co babcię denerwować”

Sam Młynarski później uznał je za najbardziej charakterystyczne dla swojej ówczesnej twórczości.

Wiele z piosenek Młynarskiego poruszało w formie humorystycznej realne problemy społeczne PRL-u, dalekie od humoru, wobec czego krytyka ukuła na piosenki Młynarskiego termin „śpiewane felietony„.

W latach 1964-1967 pracował w Redakcji Rozrywki Telewizji Polskiej.
Stworzył wówczas cykl „Porady sercowe„, w tym „Polską miłość” oraz „Niedzielę na Głównym„, która nawiązywała do „Dimanche à Orly” Gilberta Bécaud (1967, Live)

Również dla Telewizji Polskiej napisał w 1968 libretto do operetki Marka Sarta „Butterfly cha-cha„.

W 1964 Wojciech Młynarski ożenił się z aktorką, Adrianną Godlewską. Rok później urodziła się ich pierwsza córka, Agata. Młodsza, Paulina, przyszła na świat w 1970.

Pod koniec dekady zajmował się głównie twórczością literacką, jego wiersze i teksty drukowała m.in. „Filipinka„.
W tym okresie zaczął również występować z autorskimi recitalami, podczas których prezentował własne piosenki i tłumaczenia piosenek innych artystów.
Podczas pierwszych tournée po Polsce, występował wspólnie z Aliną Janowską, później z Joanną Rawik, wreszcie z Igą Cembrzyńską.

W latach 70. zaczął pisać większe formy, zwłaszcza libretta operowe i musicalowe.
W 1972. na scenie Teatru Wielkiego w Łodzi odbyła się premiera opery „Henryk VI na łowach” Wojciecha Bogusławskiego, do której Młynarski napisał zupełnie nowe libretto.
W 1976 premierę w warszawskiej Operze Kameralnej miała opera „Kalmora” Kurpińskiego, również z nowym librettem Młynarskiego.

Do końca dekady stworzył także słowa i piosenki do musicali „Cień„, „Awantura w Recco” (do muzyki Macieja Małeckiego), „Wesołego powszedniego dnia„, „Nędzy uszczęśliwionej epilog” (do muzyki Jerzego Derfla), i „Niedopasowani, czyli Goliath i Wieloryb” (wspólnie z Krzysztofem Dzikowskim, muz. Marek Sart).
Był także autorem nowych librett lub tłumaczeń musicali: „Życie paryskie” Jacques’a Offenbacha, „Jesus Christ Superstar”, „Huśtawka”, „Fantasics”, „Chicago” i „Kabaret„.

W 1976 był jednym z sygnatariuszy „Memoriału 101” – wystąpienia polskich intelektualistów, protestujących przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji PRL.
Młynarski niemal od początku kariery miał problemy z cenzurą w PRL.
Już w 1968 próbował opatrzyć swoją piosenkę „Lubię wrony” poważnym komentarzem, że – wbrew jej słowom – polskie wrony faktycznie na zimę odlatują na południe, natomiast do Polski przylatują wrony z krajów ówczesnego ZSRR. Cenzor nie zezwolił na „ujawnienie takich informacji„:
„Lubię wrony” Audio 1968

Ostatecznie, nazwisko Młynarskiego znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczano autorów pod szczególnym nadzorem cenzury. Zapis cenzorski na twórczość Młynarskiego zdjęto po roku.

W 1979 na świat przyszło trzecie dziecko Młynarskiego – Jan Młynarski, późniejszy kompozytor, multiinstrumentalista i wokalista.

Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce zastało Młynarskiego i Jerzego Derfla w Szwajcarii, gdzie obaj przebywali na zaproszenie siostry Wojciecha, Barbary.
13 grudnia 1981 dali zaplanowany wcześniej koncert w Domu Polskim w Zurychu.
Występ ten przerodził się w demonstrację solidarności z Polakami. Podczas tego samego wyjazdu, Młynarski odwiedził też po raz ostatni Artura Rubinsteina, w jego domu w Genewie.
Choć wielu artystów korzystało z okazji, by pozostać na stałe na emigracji, Młynarski podjął decyzję o powrocie. Do Warszawy przyleciał 27 stycznia 1982, ostatnim na wiele miesięcy samolotem, łączącym Warszawę z zagranicą.

W odpowiedzi na bojkot występów w Telewizji Polskiej w czasie stanu wojennego przez wielu ówczesnych ludzi kultury, Młynarski wraz z prof. prof. Bohdanem Korzeniewskim i Zbigniewem Raszewskim wystąpił z Rady Artystycznej Związku Artystów Scen Polskich.
W związku z tym, w 1986 ponownie został objęty zakazem występów i publikacji.
Mimo kłopotów z cenzurą, Młynarski uhonorowany został w 1987 Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki za całokształt twórczości.
Rok później, wspólnie z wieloletnim partnerem scenicznym Jerzym Derflem, otrzymał Nagrodę Kulturalną Solidarności, za recital „Róbmy swoje” i za tytułową piosenkę, która stała się jednym z nieformalnych hymnów opozycji demokratycznej:
„Róbmy swoje” Audio 1988

Na jubileuszowym, 35. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, 25 czerwca 1988 odbył się koncert monograficzny z okazji 25-lecia pracy twórczej Wojciecha Młynarskiego „Róbmy swoje„, z udziałem licznych wykonawców.
Koncert ten Wojciech Młynarski osobiście obiecał publiczności podczas festiwalu rok wcześniej, żartując, że będzie pierwszym w historii wykonawcą, który będzie miał koncert monograficzny w Opolu za swojego życia (co było prawdą):
„Róbmy swoje” – Live in Opole 1988

31 stycznia 2003 w Teatrze Ateneum odbyła się premiera, przygotowanego przez Magdę Umer, widowiska „Młynarski, czyli trzy elementy„, będącego swoistym hołdem dla autora piosenek na 40-lecie jego pracy artystycznej:
„Młynarski, czyli trzy elementy” fragm. 2003

W listopadzie 2003 Wojciech Młynarski dał również cykl benefisów pod wspólnym tytułem „Czterdziecha„. Koncerty podsumowywały cztery dekady twórczości Młynarskiego, prezentowały zarówno jego najdawniejsze piosenki, tłumaczenia piosenek innych autorów, jak i najświeższe śpiewane felietony, komentujące aktualną sytuację w Polsce i na świecie:
„Czterdziecha” Live 2003
cz. 1

cz. 2

Wybór piosenek został później wydany na płycie pod tym samym tytułem.

Teksty autorstwa lub w przekładzie Wojciecha Młynarskiego zostały zamieszczone w książce „Moje ulubione drzewo, czyli Młynarski obowiązkowo„, wydanej w 2007

https://www.znak.com.pl/kartoteka,ksiazka,2030,Moje-ulubion…

Tytuł wydawnictwa nawiązywał do piosenki Wojciecha Młynarskiego „Moje ulubione drzewo” Live 1995

24 września 2007 ukazała się płyta zespołu Raz Dwa Trzy – „Młynarski„, złożona z interpretacji piosenek, zarejestrowanych podczas koncertu w Studiu im. Agnieszki Osieckiej. Płyta zdobyła Fryderyka 2008 dla najlepszego albumu muzyki popularnej:
Raz Dwa Trzy „Młynarski” – „Absolutnie” 2007

W 2008 wydano autorską płytę Wojciecha Młynarskiego i Włodzimierza Nahornego „Młynarski / Nahorny. Pogadaj ze mną„, z udziałem Agnieszki Wilczyńskiej i Janusza Szroma, oraz Kayah i Zbigniewa Zamachowskiego.
Na albumie wystąpiła plejada polskich muzyków jazzowych. Jest to płyta z piosenkami, skomponowanymi przez Włodzimierza Nahornego, do najnowszych, niepublikowanych wcześniej wierszy Wojciecha Młynarskiego.

„Album ten to 16 opowiastek o miłości, radości, czułości i wiecznej potrzebie nadziei.
Opowiastek lirycznych, pełnych subtelnego ciepła i poezji, spisanych charakterystyczną dla Mistrza Młynarskiego frazą tyleż lekką i ulotną, co celną. W świetnych aranżacjach Krzysztofa Herdzina i Andrzeja Jagodzińskiego te monologi, wyznania, dialogi, przekomarzanki wykonane przez Agnieszkę Wilczyńską i Janusza Szroma, z gościnnym udziałem Kayah i Zbigniewa Zamachowskiego, stają się piosenkami, które na pewno na długo zostają w pamięci.
W czym dodatkowo pomogą zamieszczone w książeczce wraz z wierszami Młynarskiego teksty „śródpiosenkowe” – jak określił je sam ich autor, Andrzej Poniedzielski” (czytam.pl).
Zapowiedź albumu:

Janusz Szrom & Agnieszka Wilczyńska – „Pogadaj ze mną”

„Pogadaj ze mną” – koncert w Muzeum Polskiej Piosenki, Live in Opole, Full Concert 2013

W 2013 odbyła się pierwsza edycja Festiwalu Twórczości Wojciecha Młynarskiego w Sopocie, z udziałem artysty

W 2014 ukazała się płyta Agnieszki Wilczyńskiej „Tutaj mieszkam„, na którą teksty napisał Wojciech Młynarski, do muzyki Włodzimierza Nahornego, Jerzego Dudusia Matuszkiewicza, Andrzeja Jagodzińskiego i Włodzimierza Korcza. Płyta otrzymała Fryderyka 2016:
Agnieszka Wilczyńska – „Tutaj mieszkam” Audio 2014

https://www.youtube.com/watch?v=afvUubmB62c

W styczniu 2017 ukazał się zbiór wierszy i piosenek Wojciecha Młynarskiego „Od oddechu do oddechu. Najpiękniejsze wiersze i piosenki”

http://lubimyczytac.pl/…/od-oddechu-do-oddechu-najpiekniejs…

W marcu 2018 na rynek czytelniczy trafiły dwie nowe książki o Wojciechu Młynarskim:
„Młynarski. Rozmowy”

https://www.empik.com/rozmowy-mlynarski-wojciech,p118728453…

oraz „Młynarski. W Polskę idziemy” – wybór wierszy i piosenek

https://www.empik.com/w-polske-idziemy-mlynarski-wojciech,p…

Piosenki Wojciecha Młynarskiego, pisane dla Skaldów, Hanny Banaszak, Kaliny Jędrusik, Haliny Kunickiej, Ireny Santor, Andrzeja Zauchy, Zbigniewa Wodeckiego, Alicji Majewskiej, Ewy Bem, Maryli Rodowicz, Edyty Geppert, Michała Bajora czy Krystyny Prońko, stały się ponadczasowymi przebojami.

Artysta został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, Złotym Krzyżem Zasługi, tytułem Mistrza Mowy Polskiej i wieloma innymi nagrodami.

Dyskografia:
1966: Wojciech Młynarski ‎śpiewa swoje piosenki
1968: Dziewczyny, bądźcie dla nas dobre na wiosnę
1970: Obiad rodzinny
1971: Recital ’71
1980: Szajba
1981: Układanka
1987: Młynarski w Ateneum. Recital ’86
1990: Jeszcze w zielone gramy
1992: Piosenki… Ballady…
1993: Młynarski w Paryżu
1994: Panna mokrą głową
1995: Róbmy swoje
2000: Absolutnie
2001: Prawie całość
2004: Czterdziecha
2005: Od piosenki do piosenki
2008: Młynarski / Nahorny – Pogadaj ze mną
2011: Żyj kolorowo
2011: Zamknięty rozdział
2012: Strasznie cię lubię, piosenko / Podchodzą mnie wolne numery

Wojciech Młynarski przez wiele lat cierpiał na chorobę afektywną dwubiegunową.
„Już w latach 70. stwierdziłem objawy, które potem zdiagnozowano, że jestem chory na tak zwaną chorobę maniakalno-depresyjną. To znaczy, że mam okresy wzmożonego dobrego samopoczucia i mam okresy depresyjne. To choroba, którą się leczy, i na którą choruję do dziś” – pisał w swojej książce.

Wojciech Młynarski zmarł 15 marca 2017, w wieku 75 lat.
24 marca 2017, po mszy pogrzebowej, która odbyła się w kościele św. Karola Boromeusza w Warszawie na Powązkach, urna z prochami artysty spoczęła w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego.

R.I.P. [*]

„Czy istnieje jakiś wspólny mianownik całego tego dorobku? Przede wszystkim dwie cechy: inteligencka perspektywa oglądu rzeczywistości oraz niezwykły zabieg upoetycznienia języka mówionego, języka ulicy. Wyróżnikiem tej twórczości jest właśnie inteligencja poetycka” (Mirosław Pęczak).

Film „Młynarski – Piosenka finałowa„- ostatni, bardzo osobisty i szczery wywiad z artystą, dopełniony wypowiedziami jego najbliższych przyjaciół

Młynarski, podobnie jak Jacques Brel, był najlepszym interpretatorem własnych utworów.
Najpopularniejsze utwory w wykonaniu Wojciecha Młynarskiego:
„Jesteśmy na wczasach” Official Video 1967 (muz. Janusz Sent)