lis 24 2021

Andrzej Kurylewicz

„Somnambulists” – Full Album 1958 (wyd. 1961)

Oprac. Ewa Kałużna. Fot. Mikołaj Antczak, Cezary Langda, Marek Karewicz, Jerzy Płoński, discogs.com, Piotr Kłosek

 
89 lat temu urodził się

ANDRZEJ KURYLEWICZ
(ur. 24 listopada 1932, zm. 12 kwietnia 2007),

pionier jazzu w Polsce, pianista, puzonista, trębacz, dyrygent, kompozytor muzyki jazzowej, ale także klasycznej, teatralnej, filmowej.

Uprawiał równolegle dwa rodzaje muzyki – jazz i klasykę.

Był cenionym pianistą jazzowym, znakomitym trębaczem i puzonistą.

„Legendarny Kuryl to jedna z najbardziej znaczących, pełnokrwistych i barwnych postaci naszej sceny, ostatni z pierwszej trójki pianistów – pionierów polskiego jazzu, obok Andrzeja Trzaskowskiego i Krzysztofa Komedy” – pisał Paweł Brodowski w „Jazz Forum”.

Naukę gry na fortepianie Andrzej Kurylewicz rozpoczął w wieku 6 lat, w 1938, w szkole muzycznej w rodzinnym Lwowie, u Stanisława Ludkiewycza.

Po wojnie, w latach 1946-1950, kontynuował naukę w Instytucie Muzycznym w Gliwicach .

Następnie, w latach 1950-1954, studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie, w klasie fortepianu, u Henryka Sztompki, oraz w klasie kompozycji, u Stanisława Wiechowicza. Został usunięty z uczelni, za granie muzyki jazzowej, wówczas zakazanej.

DEBIUT

Na scenie jazzowej Andrzej Kurylewicz debiutował jeszcze w okresie studiów, w klubie studenckim Rotunda.

W 1954 został usunięty z uczelni, za wykonywanie muzyki jazzowej, uważanej przez komunistyczne władze w Polsce za „szkodliwy produkt imperializmu”. Paradoksalnie, wydalenie z uczelni rozpędziło karierę Kurylewicza, a przynajmniej jej nie zatrzymało.

Kilka dni po tym wydarzeniu, otrzymał zaproszenie od Władysława Szpilmana, do objęcia etatu w rozgłośni Polskiego Radia w Krakowie. Założył tam Sekstet Organowy Polskiego Radia. Koncertowali na światowej rangi festiwalach jazzowych i pojedynczych koncertach na Zachodzie.

Do swojej grupy Kurylewicz pozyskał znamienitych ówczesnych muzyków. Początkowo zespół nagrywał dla potrzeb radia swingującą muzykę rozrywkową, by powoli ewoluować w kierunku jazzu nowoczesnego.

Po relegowaniu z uczelni, Kurylewicz związał się z zespołem MM 176 Jerzego Borowca, gdzie grali m.in. wibrafonista Feliks Kotarba oraz akordeonista Andrzej Trzaskowski, a śpiewała Wanda Warska. Spotkanie z Trzaskowskim oraz innymi muzykami krakowskimi – Jerzym Dudusiem Matuszkiewiczem i Krzysztofem Komedą, wywarło znaczący wpływ na muzyczną percepcję Kurylewicza.

Jednak awangardowa muzyka Andrzeja Trzaskowskiego była zaprzeczeniem ulubionego przez Kurylewicza swingu.

Na Festiwalu Młodzieży i Studentów w Warszawie w 1955, formacja Kurylewicza wystąpiła, jako grupa dixielandowa.

SOPOT 1956

Rok później, na I Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym w Sopocie ’56, zespół Kurylewicza pojawił się, jako formacja jazzu nowoczesnego.

Konkurując z ultranowoczesnym, jak na owe czasy, sekstetem Krzysztofa Komedy, formacja Kurylewicza wzbudziła duże zainteresowanie. Podkreślano przede wszystkim doskonałą technikę pianisty, silne uderzenie w klawiaturę ,oraz inwencję harmoniczną.

I Festiwal Jazzowy w Sopocie w 1956 przeszedł do historii jako wielkie wydarzenie. Rozpoczął się barwnym korowodem – „pochodem nowoorleańskim”. W tłumie kilkudziesięciu tysięcy osób, przybyłych na festiwal, zobaczyć można było transparenty z hasłami „Nie damy się!” oraz lakonicznym, ale wiele mówiącym „Dupa”. Prasa krytykowała, a jazz królował na sopockich plażach. Nastąpiło wielkie otwarcie, zwane przez weteranów jazzu i kronikarzy życia kulturalnego „wyjściem z katakumb”. Był to bezpośredni antenat warszawskiego Jazz Jamboree.

Nastąpiło wówczas wielkie otwarcie, zwane również „wyjściem z katakumb polskiego jazzu”. Sopocki festiwal jazzowy stanowił zaczątek warszawskiego Jazz Jamboree.

Z jazzowej odwilży w 1956 wyłoniło się kilka postaci – Andrzej Kurylewicz, Andrzej Trzaskowski, Krzysztof Trzciński-Komeda, Jan Ptaszyn Wróblewski, Jerzy Duduś Matuszkiewicz. Byli to muzycy – nieliczni wówczas – z pewnym już przygotowaniem jazzowym.

Od tej pory, Kurylewicza, stawiano – obok Komedy i Trzaskowskiego – w jednym rzędzie protoplastów i propagatorów jazzu w Polsce.

W Sopocie ’56 zespół Andrzeja Kurylewicza zagrał w składzie:
Andrzej Kurylewicz – piano, leader
Jerzy Tatarak – tenor sax
Jan Bednarczyk, Z. Gadomski – trumpet
Lesław Lic – clarinet
R. Garbień – bass
R. Szumlicz – drums
Wanda Warska – vocal.

Wykonali utwory „Line for Lyons”, „Yesterdays”, „Tea for Two”, „Royal Roast” oraz „Pamiętasz Capri”.

Nagrania zespołu Kurylewicza z tego festiwalu można usłyszeć na albumach „Sekstet Komedy / Zespół Jazzowy Andrzeja Kurylewicza ‎- Festiwal Jazzowy Sopot 1956. Kronika dźwiękowa” z 1956, oraz „Jazz ’56. I Ogólnopolski Festiwal Muzyki Jazzowej Sopot 6-12 sierpnia 1956” z 2017:

Zapowiedź w wyk. Leopolda Tyrmanda

---

„Royal Roast”

„Tea for Two”

„Yesterdays”

„Line for Lions”

„Pamiętasz Capri”

SOPOT 1957

W 1957, na II Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym w Sopocie, Andrzej Kurylewicz grał z własnym kwintetem dixielandowym, a także z zespołem jazzu tradycyjnego, Hot Club Melomani.

Cały występ kwintetu Kurylewicza można znaleźć na albumie

„Andrzej Kurylewicz Quintet at Sopot 1957” – Full Performance 1957

W tym samym 1957, Andrzej Kurylewicz, jako pierwszy muzyk zza żelaznej kurtyny, zagrał z Orkiestrą SDF, i otrzymał nagrodę na Festiwalu Pianistów Jazzowych w Stuttgarcie w RFN.

„ROZMOWY JAZZOWE” – KURYLEWICZ & HOT CLUB MELOMANI 1957

W 1957 Sekstet Komedy, wspólnie z formacją Hot Club Melomani, zrealizował muzyczny film „Rozmowy jazzowe – Hot Club Melomani & Komeda Sextet”. Był to pierwszy polski film o jazzie, i zarazem niezwykły zapis występu dwóch legendarnych zespołów muzycznych. Obraz jest wyjątkowym świadectwem fenomenu kulturowego, jakim był jazz w Polsce lat 50.

Film składa się z dwóch części. W pierwszej, „Jazz tradycyjny”, oglądamy i przysłuchujemy się występowi zespołu Hot Club Melomani w składzie:
Andrzej Kurylewicz – piano
Jerzy Duduś Matuszkiewicz – soprano sax
Włodzimierz Wasio – trombone
Lesław Lic – clarinet
Roman Gucio Dyląg – bass
Witold Dentox Sobociński – drums.
W drugiej części, „Jazz nowoczesny”, wystąpił Sekstet Komedy w składzie:
Krzysztof Trzciński-Komeda – piano
Jerzy Milian – vibraphone
Jan Ptaszyn Wróblewski – clarinet
Zdzisław Beszczyński – trombone
Józef Stolarz – bass
Jan Zylber – drums (from 6:35 min)

JAZZ BELIEVERS 1958

Na początku 1958 w Krakowie została utworzona przez pianistę Andrzeja Trzaskowskiego supergrupa Jazz Believers.
Pierwszy skład tworzyli
Andrzej Trzaskowski (przez rok pełnił funkcję lidera) – piano
Krzysztof Trzciński-Komeda – piano
Andrzej Kurylewicz – mellophone
Jan Ptaszyn Wróblewski – tenor sax
Roman Gucio Dyląg – bass
Jan Zylber – drums.

W czerwcu 1958 została nagrana próbna płyta, gdzie na stronie B znalazły się nagrania Jazz Believers. Również w czerwcu, Jan Ptaszyn Wróblewski wyjechał do Stanów na Newport Jazz Festival. Wkrótce, miejsce Romana Gucia Dyląga zajął przy kontrabasie Jan Byrczek.

We wrześniu 1958 formacja wystąpiła w warszawskiej Stodole, podczas I Międzynarodowego Festiwalu Jazzowego Jazz Jamboree, nazwanego wówczas jednorazowo Jazz ’58.

Po tym wydarzeniu, Kurylewicz odszedł z Jazz Believers. Jego miejsce zajął Wojciech Karolak – alto sax.

PIERWSZY JAZZ JAMBOREE – JAZZ ’58

Jazz w powojennej Polsce kojarzył się władzom komunistycznym z kulturą znienawidzonego Zachodu.

Rehabilitacja jazzu i pomysł specjalnej imprezy muzycznej, w postaci cyklicznego festiwalu, zrodził się w 1956, kiedy w Sopocie zorganizowano I Festiwal Jazzowy w Polsce.

W 1958 rozeszła się wieść, iż, cieszący się ogromnym powodzeniem festiwal sopocki, który miał dwie edycje, w latach 1956 i 1957, nie będzie już więcej organizowany. Przyczyny były polityczne – władzom nie podobało się muzyczne „zamieszanie”, atmosfera zbyt dużego luzu i swobody, która towarzyszyła występom jazzmanów. Zabroniono także organizacji „pochodu nowoorleańskiego”, który otwierał oba festiwale w Sopocie, a który de facto był otwartą kpiną z obowiązujących powszechnie spędów ludności na tzw. „pochody 1-majowe”.

Wtedy, za sprawą warszawskiego Hot Clubu Hybrydy, pod wodzą działaczy ruchu jazzowego – Jana Borkowskiego, Leopolda Tyrmanda i Romana Waschko, oraz krakowskiego Jazz Clubu, z szefem Andrzejem Melzerem, narodziła się idea festiwalu jazzowego, organizowanego w Warszawie.

Miłośnicy jazzu, którzy przyjeżdżali w latach 1956 -1957 do Sopotu, teraz pojawili się w stolicy. Był to swego rodzaju bunt – manifest niezależności i niepokorności polskiego środowiska jazzowego wobec ówczesnych władz.

„Pragnienie powojennego pokolenia, by uczestniczyć w tworzącej się kulturze, i czerpać z wzorów sztuki zachodniej, zaczynało powoli brać górę nad szarością i beznadziejnością, wywodzącą się z indoktrynacji reżimowej. I oto cud się stał!” – wspominał saksofonista, Jerzy Duduś Matuszkiewicz, lider Melomanów, który podczas pierwszych polskich festiwali jazzowych w Sopocie prowadził „pochód nowoorleański”.

PIERWSZY JAZZ JAMBOREE odbył się 18 września 1958, w Centralnym Klubie Studentów Politechniki Warszawskiej Stodoła, wówczas przy ul. Emilii Plater. Wydarzenie nosiło nazwę JAZZ ’58. W kolejnych latach obowiązywała już nazwa Jazz Jamboree, która pozostała do dziś.

Ten pierwszy festiwal trwał w Warszawie od 18 do 21 września 1958. Przez kolejne trzy dni, 22-24 września 1958, impreza odbywała się także w Krakowie.

W 1959 festiwal przemianowano na Jazz Jamboree, czyli – na wzór międzynarodowych zlotów skautowych – „zlot jazzowy”. Wymyślenie tej nazwy przypisuje się Leopoldowi Tyrmandowi. Jednak wiele osób ze środowiska jazzowego podważa ten fakt, uważając, że autorem tego określenia był Jerzy Skarżyński – krakowski rysownik, malarz, scenograf, który po raz pierwszy umieścił nazwę Jazz Jamboree dwa lata wcześniej, na plakacie, towarzyszącym festiwalowi w Sopocie 1956.

Warszawska STODOŁA była miejscem dziwnym – magicznym, wypełnionym muzyką. Mieściła się w drewnianym baraku – dawnej stołówce budowniczych Pałacu Kultury i Nauki. Atmosferę klubu wspominał Leopold Tyrmand w powieści „Życie towarzyskie i uczuciowe”: „Uwagę Mikołaja przykuwały przeróżne baraki, wypełnione jazzem i cichutkim szurgotem fanatycznego tańca. Baraki nosiły osobliwe nazwy, na przykład Stodoła. Przesycał je kult intensywności. Jazzowa liturgia, znosząca podział między grającym a słuchającym, ofiarowała Mikołajowi dreszcz, którego szukał niezmordowanie. W tej muzyce widział doskonałość. Nic w sztuce nie przejmowało go taką pewnością, że znajduje się w obliczu perfekcji, jak przejrzyste, bezbłędne solo klarnetu czy trąbki”.

18 września 1958, w klubie Stodoła, Janusz Zabiegliński otworzył uroczyście festiwal Jazz ’58, grając na klarnecie słynny utwór Stephena Fostera „Old Folks at Home”, powszechnie znany jako „Swanee River” (od 1935 oficjalny hymn stanu Floryda). Ta stara murzyńska pieśń, napisana w 1851, stała się znakiem rozpoznawczym Jazz Jamboree – od tamtego czasu wszystkie festiwale rozpoczynały się od odegrania tej melodii.

W programie festiwalu Jazz ’58 Leopold Tyrmand napisał: „Co będziemy robić w Stodole? Będziemy słuchać jazzu! Jazz stał się spoiwem i symbolem środowisk, które powstały samorzutnie, naturalnie, drogą naturalnego doboru i wyboru”.

Andrzej Kurylewicz wystąpił tam w dwóch składach.

Jako członek formacji Jazz Believers, kierowanej wówczas jeszcze przez Andrzeja Trzaskowskiego, Kurylewicz zagrał w składzie:
Andrzej Trzaskowski – piano, leader
Krzysztof Trzciński-Komeda – piano
Jan Ptaszyn Wróblewski – tenor sax
Wojciech Karolak – alto sax
Jerzy Milian – vibraphone
Andrzej Kurylewicz – mellophone
Jan Byrczek – bass
Jan Zylber – drums.

Roman Kowal w książce „Polski jazz” napisał: „Jazz Believers wystąpili z Ptaszynem na tenorze, Trzaskowskim i Komedą na fortepianie, Karolakiem na alcie, Byrczkiem na kontrabasie, Zylberem na perkusji. Believersi zaprezentowali się świetnie, Karolak okazał się rewelacją!”.

Andrzej Kurylewicz pojawił się na Jazz ’58 także razem z własnym trio i Wandą Warską, którą porównywano wówczas do Sarah Vaughan.

Według Adama Sławińskiego, „Kurylewicz, z pianisty petersonowskiego, przemienił się wtedy w Monka – perkusistę fortepianu”.

Nagrania z występu tria Kurylewicza i Warskiej podczas Jazz ’58 ukazały się na płycie „Wanda Warska, The Kurylewicz Trio – Jazz ’58”, wydanej przez Polskie Nagrania Muza w 1958:
Andrzej Kurylewicz – piano
Roman Gucio Dyląg – bass
Andrzej Dąbrowski – drums
Wanda Warska – vocal

Repertuar, wykonany przez zespół Andrzeja Kurylewicza podczas Jazz ’58:
„Moonlight In Vermont” (Karl Suessdorf, John Blackburn, 1944)
„Softly as in a Morning Sunrise” (Sigmund Romberg, Oscar Hammerstein II, 1928)
„April in Paris” (Vernon Duke, Yip Harburg, 1932)
„It Could Happen to You” (Jimmy Van Heusen, Johnny Burke, 1934)
„Classical Dance” (Andrzej Kurylewicz)
„Over the Rainbow” (Harold Arlen, Yip Harburg, 1939)
„Ballad” (Andrzej Kurylewicz)
„Love for Sale” (Cole Porter, 1930)
„First Blues” (Andrzej Kurylewicz)
„Wanda Warska & The Kurylewicz Trio – Jazz ’58” – Full Album 1958

JAZZ JAMBOREE 1958-1971

Począwszy od 1958, przez trzynaście lat, Andrzej Kurylewicz proponował każdej edycji Jazz Jamboree swój nowy program.

W latach 1958-1971 występował z Wandą Warską, w towarzystwie różnych formacji, m.in. Jazz Believers, Moderniści, własne trio, kwartet i kwintet, oraz z Orkiestrą Jazzową Polskiego Radia.

Po 1971 Andrzejowi Kurylewiczowi odmówiono udziału w Jazz Jamboree, ze względów politycznych – artysta uparcie odmawiał zapisania się do PZPR.

WANDA WARSKA

W 1958 Andrzej Kurylewicz ożenił się z wokalistką, Wandą Warską.

Agnieszka Osiecka w książce „Szpetni czterdziestoletni” z 1984, pisała: „Jedyną parą, która uprawiała coś w rodzaju cyganerii we dwoje, byli Kurylewiczowie, to znaczy Wanda Warska i Andrzej Kurylewicz. Oboje z kresów, a przynajmniej jakąś kresowością rodziców podszyci, jednocześnie pełni wewnętrznego ciepła, ale i jakiejś azjatyckiej pokrętności – tyleż miłej, co tajemniczej. Oboje żyjący muzyką w swoisty, domowy sposób, jakby melodie i piosenki smażyły się na patelni razem z naleśnikami. Oboje jakby wiecznie z sobą skłóceni, a jednocześnie okropnie się kochający. Oboje zgodni, ale i oboje kapryśni (zwłaszcza Kuryl – trudny, nieznośny czasami). Oboje jakby wiecznie w drodze, w wozie, a jednocześnie budujący wciąż nowe piwnice, strychy, chaty i pałace, biedni i bogaci, posiadacze kuchni pełnej ziół i skrzyń pełnych bajkowych skarbów. Byli jakąś osobliwą rodziną, do której przychodziło się rano na śniadanie, a wychodziło o szóstej wieczorem – tyle czasu bowiem zabierało Wandzie usmażenie jajecznicy, włączywszy w to wstanie z łóżka, kupienie jajek, uszycie sobie po drodze nowego kapelusza i ułożenie pięciu piosenek”.

Do 1964 trwał związek obojga artystów z krakowską Piwnicą Pod Baranami, i zakończył się, gdy otrzymali oni oficjalny zakaz występowania w Piwnicy.

Warska i Kurylewicz przenieśli się wtedy do Warszawy.

MODERNIŚCI

Grając w różnych formacjach, Andrzej Kurylewicz prowadził równolegle pod koniec lat 50. i na początku 60. własną grupę o nazwie Moderniści.

Skład tworzyli Andrzej Kurylewicz – trumpet, Jan Ptaszyn Wróblewski – tenor sax, Krzysztof Sadowski – piano, Zdzisław Orłowski – bass, Józef Gawrych drums.

Trzy nagrania zespołu Kurylewicza z 1961, dokonane w Polskim Radiu w Krakowie, można usłyszeć na składance „Standards”, wydanej w 2013, w serii Polish Radio Jaz Archives. Są to „Darn that Dream” Jimmy’ego Van Heusena, „Bye Bye Blackbird” Raya Hendersona, oraz „These Foolish Things” Erica Maschwitza, Harry’ego Linka i Jacka Stracheya.

„SOMNAMBULICY” 1958

W 1958 Andrzej Kurylewicz napisał swój pierwszy opusowany utwór na fortepian solo – „Somnambulicy”, wydany w 1961, na albumie „Wanda Warska, Trio Andrzeja Kurylewicza, Kwartet Andrzeja Kurylewicza – Somnambulicy”. Na stronie A znalazła się tu właśnie ballada „Somnambulicy”, skomponowana przez Kurylewicza specjalnie dla Wandy Warskiej. Wersja eksportowa, „Somnambulists”, została także wydana w 1961.

„Somnambulicy” to jedna z kultowych płyt wczesnego okresu jazzu w Polsce po wojnie, prawdziwy rarytas. Została wydana przez Polskie Nagrania w 1961, jeszcze zanim pojawiła się legendarna seria Polish Jazz. Okładkę zaprojektował współtwórca tej serii – Rosław Szaybo.

Płyta miała format mniejszy niż longplay (niecałe 25 minut muzyki), ale większy niż tradycyjna EP-ka, czyli tzw. czwórka – było tam 8 utworów. Wystąpiły dwa różne składy muzyków.

Na pierwszej stronie Wanda Warska wykonała wokalizy, a towarzyszyło jej trio Andrzeja Kurylewicza:
Andrzej Kurylewicz – piano
Jan Byrczek – bass
Andrzej Dąbrowski – drums
Wanda Warska – vocal.
Utwory na Stronie A: „Moonray” (Artie Shaw), „Somnambulists” (Andrzej Kurylewicz), „Stompin’ at the Savoy” (Edgar Sampson, Benny Goodman, Chick Webb), „Lover Man (Oh, Where Can You Be?)” (Jimmy Davis, Roger „Ram” Ramirez, James Sherman).

Na drugiej stronie zagrał kwartet Kurylewicza, tym razem z samym Kurylewiczem na trąbce. Przy fortepianie zasiadł Wojciech Karolak, a sekcja pozostała bez zmian:
Andrzej Kurylewicz – trumpet
Wojciech Karolak – piano
Jan Byrczek – bass
Andrzej Dąbrowski – drums
Na stronie B znalazły się utwory: „You’d Be So Nice to Come Home to” (Cole Porter), „But Not for Me” (George and Ira Gershwin), „Ballada o straconej gaży (A Ballad About a Lost Job)” (Wojciech Karolak), „Tubby” (Andrzej Kurylewicz).

„Somnambulists” – Full Album 1958 (wyd. 1961)

„MOONRAY” – „POCIĄG / NIGHT TRAIN”, 1959

Andrzej Kurylewicz znacząco przyczynił się – od strony muzycznej – do powstania legendarnego filmu „Pociąg” z 1959. Jego zespół zagrał podkład muzyczny do obrazu kinowego. Muzykę do „Pociągu” opracował Andrzej Trzaskowski, na motywach utworu „Moon Rays” Artie’ego Shawa.

Wokalizy wykonała Wanda Warska. Zaśpiewała spontanicznie, nucąc kompozycję Shawa do muzyki, granej przez zespół Kurylewicza, w rytm filmowego pociągu. Pod wrażeniem był sam reżyser, Jerzy Kawalerowicz. Jak wspominała Warska, „Kawalerowicz złapał te dźwięki, cofnął się, i zaczął krzyczeć: Wanda, nie zapomnij tego!”.

„Moonray” (Artie Shaw) from „Pociąg / Night Train”, opr. Andrzej Trzaskowski
Wanda Warska & Andrzej Kurylewicz Trio
Andrzej Kurylewicz – trumpet, piano
Jan Byrczek – bass
Andrzej Dąbrowski – drums
Wanda Warska – vocal

Fragmenty muzyki z filmu „Pociąg” trafiły na składankę „Jazz in Polish Cinema (Out of the Underground 1958-1967)” z 2014:
Title Theme (Vocal)

„Moonray” (Vocal Alternate Version)

Title Theme (Vibes)

Title Theme (Trumpet)

„Platform Stop, Pt. I”

NAGRANIA z ARCHIWUM RADIOWEGO 1959-1962

W 2017 ukazał się album „Andrzej Kurylewicz ‎- Muzyka. Nagrania z archiwum Radia Kraków 1959-1962”, zawierający zapis nagrań w Rozgłośni Polskiego Radia w Krakowie, w okresie 1959-1962. Płyta została wydana z okazji jubileuszu 90-lecia Radia Krakow:

„Ballada dla Anny”
Albert Pradella, Alfred Banasiak, Henryk Rzeźniczek, Władysław Żurkowski, Zdzisław Przybyszewski – sax
Franciszek Górkiewicz, Franciszek Kowalski, Józef Grabarski, Stanisław Mizeracki, Tadeusz Szostak – trumpet
Wacław Lesicki – flute
Kazimierz Morawski, Pankracy Zdzitowiecki, Stanisław Kowalczyk, Wojciech Kacperski, Andrzej Kurylewicz – trombone
Piotr Figiel – piano
Edward Dyląg – bass
Szymon Walter – drums

ANDRZEJ KURYLEWICZ QUINTET – „GO RIGHT” 1963

W 1963 ukazał się album „Andrzej Kurylewicz Quintet – Go Right”. W tym okresie, Kurylewicza nadal fascynował swing i dixieland.

Płyta „Go Right” dała początek jednej z najsłynniejszych serii wydawniczych w historii polskiej muzyki – Polish Jazz. Album był pozycją zerową, zaraz przed płytą „Warszawscy Stompersi”, opatrzoną symbolem Vol. 1. „Go Right” został nagrany w składzie:
Andrzej Kurylewicz – trumpet
Jan Ptaszyn Wróblewski – tenor sax, flute
Wojciech Karolak – piano
Tadeusz Wójcik – bass
Andrzej Dąbrowski – drums

„Andrzej Kurylewicz Quintet – Go Right” 1963

Zespół zrealizował również film „Opus jazz” w reż. Janusza Majewskiego, pokazujący formację w trakcie pracy, „od kuchni”.

Kwintet Kurylewicza dużo występował poza granicami Polski. Grupa nagrywała regularnie dla radia, w którym miała swój stały program.

W późniejszych latach, Ptaszyna zastąpił na saksofonie tenorowym Włodzimierz Nahorny.

PIWNICA ARTYSTYCZNA w WARSZAWIE

Po odejściu z Piwnicy pod Baranami i przeprowadzce do Warszawy, w 1964 Wanda Warska i Andrzej Kurylewicz założyli w stolicy Piwnicę Artystyczną, która najpierw mieściła się w siedzibie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, przy ul. Nowy Świat 24, a od 1966 – przy Rynku Starego Miasta 19. „Andrzej Kurylewicz i Wanda Warska – muzyczne małżeństwo, które wielu warszawiakom kojarzy się tylko z piwnicą jazzową na Starówce, w istocie rozpoczęło swoje muzykowanie w Krakowie. Bardzo mocno są Kurylewiczowie Krakowem napiętnowani tym doskonałym Krakowem, gdzie w harmonii żyją ludzie, artyści i duchy. Chcieli trochę duszy krakowskiej przywieźć do swojego pierwszego mieszkania na Brzozowej, i niezupełnie się to udało. Była skarpa, ślicznie zbiegająca ku Wiśle, były stare instrumenty, ale to już nie to. Udało się natomiast zachować i przechować w Warszawie – i na Skarpie, i na Żoliborzu – coś jeszcze dawniejszego i głębiej ukrytego. Pewną kresowość, pewną lwowskość. Wszystko w ich domu pachnie – i czosnek, i papryka, i puder, i wanilia. Przez lata, Andrzej Kurylewicz grał i komponował dla teatru, dla kina, i dla samego siebie, a Wanda śpiewała. Teraz dała o sobie znać również jako malarka. Ani Andrzej, ani Wanda nie są wesołkami. Kuryl, kiedy samotnie przechadza się, zakrawa nawet na mruka. Ale w jego sztuce, tak samo jak w piosenkach Wandy, odbija się radość” (Zofia Nasierowska, Agnieszka Osiecka, „Fotonostalgia. Znani i lubiani w obrazie i anegdocie”, Warszawa 2003).

„Andrzej Kurylewicz. Maż swojej żony” – Polska Kronika Filmowa 1969, fragm.

Film niedostępny
Właściciel filmu wyłączył możliwość odtwarzania na innych stronach.
Obejrzyj w YouTube
https://www.youtube.com/watch?v=JlBpMoJJG8A

Klub, początkowo nazwany Piwnicą Wandy Warskiej, a od 1987 – Piwnicą Artystyczną Kurylewiczów, był w pierwszych latach klubem muzyki współczesnej. Później, przez wiele lat klub był przystanią muzyków podczas Jazz Jamboree i festiwali Warszawska Jesień, jednym z najważniejszych adresów polskiego środowiska jazzowego. Cieszył się wielką estymą wśród ludzi sztuki – niejednokrotnie tam właśnie dochodziło do owocnych twórczych spotkań.

W latach 1982-1985 klub muzyczny Kurylewiczów został sceną kameralną Teatru Nowego.

Od 1985 stał się salonem artystycznym i galerią. Obok koncertów i recitali odbywały się tam wieczory literacko-muzyczne, wernisaże malarskie.

ORKIESTRA PRiTV

W latach 1964-1966 Andrzej Kurylewicz kierował Orkiestrą Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie.

Stanowisko to utracił po kolejnej odmowie wstąpienia do PZPR.

„Andrzej Kurylewicz ‎- Polish Radio Big Band”, 1965
Andrzej Kurylewicz – valve trombone
Piotr Figiel – piano
Albert Pradella, Alfred Banasiak, Henryk Rzeźniczek, Władysław Żurkowski, Zdzisław Przybyszewski – sax
Kazimierz Morawski, Pankracy Zdzitowiecki, Stanisław Kowalczyk, Wojciech Kacperski – trombone
Franciszek Górkiewicz, Franciszek Kowalski, Józef Grabarski, Stanisław Mizeracki, Tadeusz Szostak – trumpet
Wacław Lesicki – flute
Edward Dyląg – bass
Szymon Walter – drums

„Ballada dla Anny”

KURYLEWICZ & WARSKA – WSPÓLNE NAGRANIA

Pierwszych wspólnych nagrań Wanda Warska i Andrzej Kurylewicz dokonali z Sekstetem Organowym Polskiego Radia, prowadzonym przez Kurylewicza, a następnie – z kwintetem Andrzeja Kurylewicza. Był to album „10+8 / Ten+Eight” z 1967:
Andrzej Kurylewicz – valve trombone, piano
Wanda Warska – vocals
Włodzimierz Nahorny – alto sax
Janusz Kozłowski – bass
Jacek Ostaszewski – bass, tambourine
Sergiusz Perkowski – drums
„10+8 / Ten+Eight” – Full Album 1967

KURYLEWICZ / WARSKA / NIEMEN 1971

W 1971 ukazał się legendarny album „Kurylewicz, Warska, Niemen ‎- Muzyka teatralna i telewizyjna”, zawierający style jazz, rock i fusion, a nagrany w składzie:
Czesław Niemen, Wanda Warska – vocal
Andrzej Kurylewicz – piano
Andrzej Przybielski – trumpet
Jacek Bednarek – cello
Władysław Jagiełło – percussion
„Romanca Cherubina”

FORMACJA MUZYKI WSPÓŁCZESNEJ

Zainteresowanie zbliżeniem jazzu i współczesnej muzyki klasycznej skłoniło Kurylewicza do założenia kolejnego zespołu. W latach 1969-1978 kierował Formacją Muzyki Współczesnej, grającą muzykę z pogranicza nowoczesnego jazzu i awangardy europejskiej.

Koncertowali na całym świecie. W 1971 wystąpili na Jazz Jamboree, i to był ostatni występ Kurylewicza na tym festiwalu.

W 1973 Andrzej Kurylewicz, wraz ze swoją Formacją Muzyki Współczesnej, nagrał płytę „Contemporary Music Formation”, w składzie:
Jacek Bednarek – bass
Janusz Trzciński – percussion
Andrzej Kurylewicz – trombone, piano
Andrzej Machnica – viola
Jacek Wąsowicz, Krzysztof Podejko – violin
Wanda Warska – voice
„Oscillaziones” from „Contemporary Music Formation” 1973

MUZYKA POWAŻNA

Od 1970 Kurylewicz komponował głównie muzykę poważną:
na fortepian – „Piano Crumbs”, „Tango Domestico”, „Modlitwa”, „Tryptyk”, „Kołowrotek”, „Pieśni na fortepian solo”
klawesyn – „Impromptu avec Romarin” i „Blue Tango”,
organy – „Due Pezzi Semplici”,
flet – „Drzeworyt I i II”,
kontrabas – „Moods”,
tubę – „Tubesque”,
muzykę sakralną – „Missa Brevis”, „Pięć psalmów”, „Te Deum”, „Salve Regina”, „Ave Maris Stella”, „Ave Maria”,
kwintety fortepianowe – „Gabriela”, „Larghetto”, „Kamienie staromiejskie”,
utwory na orkiestrę smyczkową – „Psalm 60”, „Szkic do krajobrazu”, „Sonet”, „Serenata Leopolitana”, „Witraż w miejscowości N.”,
na orkiestrę symfoniczną – „Schema Quatro per Quatro”, „Adagio da Dramma”, „Suita symfoniczna Pan Tadeusz”, „Suita symfoniczna Polskie Drogi”, „Suita symfoniczna Lalka”, „Poematy symfoniczne In Verona”, „Godzina się zniża”, „Szkic symfoniczny – Osiem sekwencji Nad Niemnem”, „Msza warszawska”.

MUZYKA TEATRALNA

Jako kompozytor teatralny, Andrzej Kurylewicz debiutował jeszcze w 1959, pisząc muzykę do spektaklu „Książę niezłomny” wg Juliusza Słowackiego, w reż. M. Kotlarczyk.

Muzyka teatralna Kurylewicza obejmowała m.in. spektakle Mieczysława Kotlarczyka, Zygmunta Huebnera, Adama Hanuszkiewicza, Jerzego Gruzy i Erwina Axera.

MUZYKA FILMOWA

Pierwsza muzyka filmowa Kurylewicza powstała w 1958, do obrazu „Ostatni strzał”, a druga – w 1959, do obrazu „Powrót”, w reż. Jerzego Passendorfera.

Dorobek muzyki filmowej Andrzeja Kurylewicza jest duży i obejmuje m.in. obrazy Jerzego Passendorfera, Janusza Morgensterna („Polskie drogi”, 1976), Ryszarda Bera („Lalka”, 1977, „Droga”, „Domy z deszczu”), Janusza Majewskiego („Sublokator”, „Lekcja martwego języka”), Zbigniewa Kuźmińskiego („Nad Niemnem”, 1987) czy Janusza Zaorskiego („Panny i wdowy”).

„Nad Niemnem” 1987

„Polskie drogi. Suita symfoniczna” 1976

„Lalka” 1977, Intro

W 1975 Kurylewicz wydał album „Muzyka teatralna i telewizyjna”, z własną muzyką do tekstów Haliny Poświatowskiej i Jarosława Iwaszkiewicza, które zaśpiewała Wanda Warska:
„Muzyka teatralna i telewizyjna” – Full Album 1975

„PIEŚNI”

Andrzej Kurylewicz jest autorem cyklów „Pieśni” do wierszy Jana Kochanowskiego, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego, Cypriana Kamila Norwida, Stefana Garczyńskiego, Aleksandra Puszkina, Reinera Marii Rilke’ego, Osipa Mandelsztama, Czesława Miłosza, Haliny Poświatowskiej, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Jarosława Iwaszkiewicza, Stanisława Grochowiaka i Zbigniewa Herberta, a także 13-wiecznych poetów łacińskich, barokowych poetów niemieckich czy do wierszy Julii Hartwig, Ludmiły Marjańskiej, Gabrieli Kurylewicz, Wandy Warskiej i Agnieszki Osieckiej:
„W Weronie” z cyklu „21 Pieśni do wierszy C.K. Norwida, op. 6”, 1970
Wanda Warska – vocal
Andrzej Kurylewicz – piano
Zespół pod dyr. A. Kurylewicza

„Czułość” z cyklu „21 Pieśni do wierszy C.K. Norwida, op. 6” 1970
Wanda Warska – vocal
Andrzej Kurylewicz – piano
Zespół pod dyr. A. Kurylewicza

„Pieśń XXIII” z cyklu „6 Pieśni do wierszy J. Kochanowskiego, op. 21” 1980
Wanda Warska – vocal
Andrzej Kurylewicz – piano
Orkiestra Filharmonii Narodowej – conductor Andrzej Kurylewicz

KURYLEWICZ / STAŃKO 1986

W 1986 ukazała się płyta „Stańko / Kurylewicz ‎- Korozje”, z kompozycjami Tomasza Stańko i Andrzeja Kurylewicza:
„Korozja pierwsza”

Ten film jest już niedostępny, ponieważ powiązane z nim konto YouTube zostało usunięte.
https://www.youtube.com/watch?v=KVHQRJbRj2I

„Korozja czwarta”

Ten film jest już niedostępny, ponieważ powiązane z nim konto YouTube zostało usunięte.
https://www.youtube.com/watch?v=u9Nlj0lrjcA

MUZYKA KAMERALNA

Również w 1987 ukazał się album z muzyką Kurylewicza „Muzyka kameralna”:
Marian Wasiółka, Paweł Łosakiewicz, Tadeusz Gadzina – cello
Elżbieta Gajewska – flute
Ryszard Duź – viola
Paweł Łosakiewicz, Marian Wasiółka – violin
Tadeusz Gadzina – violin
Orchestra: Kwartet Wilanowski
„I Kwartet smyczkowy”

Ten film jest już niedostępny, ponieważ powiązane z nim konto YouTube zostało usunięte.
https://www.youtube.com/watch?v=xzyWumi_MpE

„II Kwartet smyczkowy (Sztutgarcki)”

Ten film jest już niedostępny, ponieważ powiązane z nim konto YouTube zostało usunięte.
https://www.youtube.com/watch?v=iePPVdiQXuc

„Capriccio A Due – Per Flauto E VCello”

Ten film jest już niedostępny, ponieważ powiązane z nim konto YouTube zostało usunięte.
https://www.youtube.com/watch?v=JYulCuLVO5M

Nie tylko w „Kwartetach”, ale też innych kompozycjach z obszaru muzyki poważnej, Andrzej Kurylewicz przemycał jazzowe elementy, najczęściej w modulacjach harmonicznych czy też szerokim zastosowaniu możliwości kolorystycznych instrumentów. Udowodnił tym samym, że między jazzem a muzyką klasyczną można by postawić znak równości, gdyby nie traktować ich, jako pochodzących z różnych światów.

Jego 'I Kwartet smyczkowy” został wykonany na festiwalu Warszawska Jesień.

NEW KURYLEWICZ TRIO

W 1999 założył nowe autorskie trio, z kontrabasistą Pawłem Pańtą i perkusistą Cezarym Konradem. Bohdan Pociej napisał: „Kurylewicz Trio urzeka lekkością, wdziękiem, elegancją, smakiem, precyzją podania, skupioną harmonijnością, inwencją wariacyjną, formą i lirycznym sednem”.
„Andrzej Kurylewicz Trio” – „Polskie drogi” (jazz version) 2007
Andrzej Kurylewicz – piano
Paweł Pańta – bass
Cezary Konrad – drums

PIANISTA KLASYCZNY

W latach 2000. Andrzej Kurylewicz występował najczęściej jako pianista, z koncertami muzyki Karola Szymanowskiego i Fryderyka Chopina.

W każdy poniedziałek, ze swoim Kurylewicz Trio, oraz Wandą Warską i Gabrielą Kurylewicz, koncertował w Piwnicy Artystycznej Kurylewiczów w Warszawie.

Twórczość poważna Kurylewicza jest znacznie mniej znana i rozumiana niż jego kompozycje jazzowe czy filmowe. Andrzej Chłopecki w „Raporcie o stanie muzyki polskiej” z 2011 napisał: „Andrzej Kurylewicz pozostanie w historii polskiej muzyki jako wielka i prominentna postać polskiego jazzu, ale jego twórczość »poważna«, choć warta zauważenia, ulegnie zapewne zapomnieniu. Oby nie. Przecież właśnie te kompozycje Kurylewicza są nietuzinkowym przykładem, jak w umyśle kompozytora swoje granice naprzemiennie przekraczają fascynacje jazzem i muzyką klasyczną”.

Artysta angażował się także w promocję młodych, utalentowanych muzyków polskiej sceny jazzowej. Był związany z Konkursem Pianistów Jazzowych – Debiuty, który odbywał się podczas Warszawskiego Festiwalu Pianistów Jazzowych. W latach 2005-2006 pełnił funkcję przewodniczącego jury konkursowego.

Po śmierci Andrzeja Kurylewicza, imię kompozytora nadano 4. edycji Konkursu Pianistów Jazzowych – Debiuty.

FUNDACJA FORMA

Od 2007, z inicjatywy kompozytora, Fundacja Forma – Teatr, Instytut Sztuki i Badań Filozoficznych, kierowana przez jego córkę, Gabrielę Kurylewicz, przygotowuje i publikuje edycję „Dzieł wszystkich Andrzeja Kurylewicza”. Zgodnie z wolą kompozytora, Gabriela i jej fundacja opiekują się dorobkiem Kurylewicza, m.in. organizują coroczny festiwal muzyki i poezji Dni muzyki Andrzeja Kurylewicza.

Muzyka kompozytora jest wykonywana w Piwnicy Artystycznej Kurylewiczów w Warszawie, a także regularnie w Steinway Hall w Londynie.

DOKONANIA

Lista dzieł Andrzeja Kurylewicza dostępna jest na stronie Fundacji Forma i Piwnicy Artystycznej Kurylewiczów http://www.piwnica-forma.waw.pl/

NAGRODY i ODZNACZENIA

W 1978 Andrzej Kurylewicz otrzymał nagrodę na Festiwalu Polskiej Twórczości TV w Olsztynie, za muzykę do serialu telewizyjnego „Polskie drogi” (reż. Janusz Morgenstern, 1976-1978), w 1979 – nagrodę na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku, za muzykę do filmu „Lekcja martwego języka” (reż. Janusz Majewski, 1979), w 1981 – nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Twórczości Radiowej i Telewizyjnej w Sienie – „Prix Italia ’81”, za muzykę do filmu „Droga” (reż. Ryszard Ber, 1980).

Został również uhonorowany nagrodą Polskiego Radia i Telewizji (1965), Nagrodą miasta Warszawy (1978), oraz Medalem miasta Warszawy (1997). W 1984 otrzymał tytuł Kompozytora Miasta Wilhelmshaven (Stadtkünstler).

W 2007 otrzymał pośmiertnie Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, za wybitne zasługi w twórczości artystycznej.

W 1987 Kurylewicz został wybrany członkiem Zarządu Głównego Związku Kompozytorów Polskich. Funkcję tę piastował do 1991

Od 1989 współpracował ze State University of Kansas w USA.

ŚMIERĆ

Andrzej Kurylewicz zmarł we śnie, na zawał serca, 12 kwietnia 2007, w wieku 75 lat.

Został pochowany w katakumbach, na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

R.I.P. [*]

Fot. 2006 (Mikołaj Antczak) / 1962 Jazz Jamboree (Cezary Langda) / 1967 (Marek Karewicz) / 1970 Jazz Jamboree (Jerzy Płoński) / 1971 Wanda Warska, Andrzej Kurylewicz, Czesław Niemen (Marek Karewicz) / 1999 (discogs.com) / (Piotr Kłosek)

By Radosław Czapski • URODZINY •