wrz 29 2024

Jerzy Wasowski – 40ta rocznica śmierci

Oprac. Ewa Kałużna, Radosław Czapski, na podst. culture.pl, dzieje.pl, Wikipedia, Fundacja Wasowskich, Romualda Piętkowa, Marek Piętka. Elitarny egalitaryzm Kabaretu Starszych Panów, Język Artystyczny 15, 89-109. Fot. „Kabaret Starszych Panów”, „Miasto nieujarzmione” w reż. Jerzego Zarzyckiego, film „Upał” w reż. Kazimierza Kutza, Witold Rozmysłowicz, „Kabaret Jeszcze Starszych Panów”.

---

 

JERZY WASOWSKI (ur. 31 maja 1913, zm. 29 września 1984)

Najbardziej znany był ze swojej twórczości kabaretowej.

W 1949 roku wraz z Jeremim Przyborą stworzył radiowy teatrzyk Eterek. W 1958 roku ci sami dwaj twórcy stworzyli telewizyjny Kabaret Starszych Panów, dla którego Wasowski skomponował dziesiątki popularnych piosenek (np. Nie odchodź, Wesołe jest życie staruszka, Addio pomidory, Bo we mnie jest seks, Kaziu, zakochaj się, Przeklnę cię).

Pisał dla innych kabaretów: Szpak i Dudek (z Wojciechem Młynarskim). Piosenki stworzył też z Romanem Sadowskim (np. „Złoty pierścionek”), czy Bronisławem Brokiem (np. „Jeszcze poczekajmy”) oraz musicale m.in.: „Pamiętnik Pani Hanki” (A. Marianowicz) i „Machiavelli” (A. Marianowicz i R. M. Groński).

Oprócz komponowania piosenek, pisania tekstów, występowania jako aktor na scenie i przed kamerą, aktywny również pianista, piosenkarz, satyryk, reżyser.

Wyszukana grzeczność Kabaretu Starszych Panów – Jerzego Wasowskiego i Jeremiego Przybory stała się ich legendą. W wielu wersjach krążyła następująca anegdota:

„W czasach popularności Kabaretu znajomy Wojciecha Młynarskiego oglądał go na wsi, w chłopskiej chałupie. Chłopi patrzyli zafascynowani. Zapytani, co im się tak szczególnie podoba, odparli: Bo dzisiaj takich grzecznych ludzi to już nie ma…”

[forum Gazeta.pl 5.03.04; data dostępu: 10.03.2014].

„Sztuką jest wszystko to, bez czego można się w życiu obejść. Można, ale co to za ubogie życie” – mówił Jerzy Wasowski.

W wywiadzie dla „Tygodnika Powszechnego” z 2004, żona Jerzego, Maria Wasowska (zm. 2012), opowiadała: „Był człowiekiem łatwym we współżyciu, ponieważ był świetnie wychowany. To był pogodny i równocześnie piekielnie smutny facet. Prawdopodobnie, brało się to z ogromnej, ścisłej wiedzy o tym świecie, i z niewiary, że żywot człowieka ma jakiś głębszy sens. Myślę, że dlatego tylu rzeczy uczył się – szukał sensu. I pomagało mu żyć ogromne poczucie humoru. Lubił się wygłupiać”

MŁODOŚĆ

Do 1938 roku nosił nazwisko Wasercug. Jego ojcem był Józef Wasowski (właśc. Józef Wasserzug, zm. 1947), dziennikarz i wykładowca, a matką – Maria Breslauer.

Kiedy Jerzy miał kilka lat, Maria rozwiodła się, zostawiając syna na wychowanie ojcu. Macochą chłopca została Maria Strońska, aktorka kabaretu Qui Pro Quo.

KOMPOZYTOR-SAMOUK

W dziedzinie muzyki był samoukiem. Pisał w systemie tonalnym, w różnych fakturach: kameralnych, jazzowych, symfonicznych. Znakomity pianista z niezmiennym hobby: matematyką (teoria grup) oraz akustyką muzyczną (struktury dźwiękowe).

Skomponował ponad 1000 piosenek, 150 ilustracji muzycznych do słuchowisk radiowych, widowisk telewizyjnych, filmów animowanych i fabularnych oraz sztuk teatralnych i około 100 piosenek dla dzieci (twórczość najbardziej ceniona przez samego kompozytora).

STUDIA TECHNICZNE. PIERWSZA PRACA w RADIU

Ukończył studia na Wydziale Elektromechaniki Politechniki Warszawskiej. Związany był z Polskim Radiem od czasów przedwojennych jako inżynier. Pracował w działach: amplifikatorni, nagrań i transmisji. W 1938 roku zetknął się w radiu z Jeremim Przyborą, który pracował tu jako spiker.

WOJNA

We wrześniu 1939 roku naprawił uszkodzoną amplifikatornię Polskiego Radia, dzięki czemu Warszawa II mogła po krótkim milczeniu znowu nadawać.

W czasie okupacji przebywał w majątku pp. Zamoyskich, gdzie m.in. prowadził tajne nauczanie w szkole średniej, doprowadzając kilka osób do matury. Wykładał przedmioty ścisłe, uczył muzyki i rysunku.

OKRES POWOJENNY

Po wojnie (1945-46) pracował w radiu (spiker i działy techniczne), następnie w Miejskich Teatrach Dramatycznych – Warszawa (1946-48) początkowo jako taper później aktor, aż w końcu – kompozytor

W tamtym czasie poznał w Teatrze Powszechnym aktorkę Marię Halinę Dobrzyńską, która później została jego żoną.

W Polskim Radiu (1948-50) kierował działem reżyserii muzyki i nagrań, następnie był głównym reżyserem akustycznym (opracował skrypt zasad reżyserii dźwięku dla mikserów). Z PR związany potem jako z-ca kierownika działu emisji (1950-54), reżyser (1954-62), reżyser i st. red. Teatru Humoru i Satyry (1962-73), doradca przewodniczącego Radiokomitetu ds. muzyki rozrywkowej (1977-79). Równocześnie cały czas pracował jako lektor, aktor i reżyser.

Niezapomniane są jego kreacje aktorskie: Bolesława Prusa („Telepatrzydło Pana Prusa” reż. Adama Hanuszkiewicza), księcia biskupa w „Ja gorę!” (reż. Janusz Majewski), 10 postaci w słuchowisku „Niech żyje człowiek” (wyróżnienie, Prix Italia 1957).

TRZEBA WIEDZIEĆ, KIEDY ze SCENY ZEJŚĆ

Gdy w 1966 Jerzy Wasowski wycofał się z aktorstwa na scenie zawodowej, tłumaczył: „Uważam za słuszne i ładne odchodzenie z areny we właściwym czasie, a nawet trochę za wcześnie. Byle tylko nie za późno!”.

ŚMIERĆ

Jerzy Wasowski zmarł 29 września 1984 roku w Warszawie. Miał 71 lat. Został pochowany w grobie rodzinnym, na Cmentarzu Powązkowskim.

R.I.P. [*]

---

ROLE FILMOWE

1950: „Miasto nieujarzmione”, jako oficer niemiecki, grający na fortepianie „Sonatę księżycową” Beethovena
1954: „Opowieść atlantycka”, jako narrator
1957: „Sopot 1957”, dokument, jako lektor,
1964: „Upał”, jako Starszy Pan,
1967: „Ja gorę!”, jako książę biskup,
1967: „Dziadek do orzechów”, jako radca kryminalny

MUZYKA FILMOWA

1951: „Opowiedział dzięcioł sowie”, animowany
1954: „O Heniu leniu”, animowany
1958: „Szewczyk Kopytko”, animowany
1959: „Café Pod Minogą”
1964: „Upał”
1965: „Miłość na stronie”, dokument
1967: „Co to jest Dudek?”, dokument

ROLE w TEATRZE TELEWIZJI

1968: „Telepatrzydło pana Prusa”, jako Bolesław Prus
1968: „Santa Claus”, jako Święty Mikołaj II
1969: „Rozmyślania przy goleniu”

MUZYKA do TEATRU TELEWIZJI

1974: „Śpiąca królewna”
1976: „Kot w butach”
2011: „Smuteczek, czyli ostatni naiwni”
2013: „Miasteczko Harmider”

ROLE TEATRALNE

1945: „Obcym wstęp wzbroniony” Heleny Buczyńskiej, reż. Helena Buczyńska, jako pianista Jerzy
1946: „Wróg ludu” Henryka Ibsena, reż. Hugon Moryciński, jako redaktor Haustad
1946: „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, reż. Kazimierz Wilamowski, jako Rycerz Czarny
1947: „Dwa teatry” Jerzego Szaniawskiego, reż. Jan Kochanowicz, jako Autor
1947: „Pygmalion” George’a Bernarda Shawa, reż. Jan Kochanowicz, jako pułkownik Pickering
1947: „Nie igra się z miłością” Alfreda de Musseta, reż. Czesław Szpakowicz, jako baron
1948: „Żeglarz” Jerzego Szaniawskiego, reż. Zbigniew Koczanowicz, jako Jan

MUZYKA do SPEKTAKLI TEATRALNYCH i MUSICALI

1945: „Macierzyństwo panny Jadzi”
1945: „Obcym wstęp wzbroniony”
1947: „Dwa teatry”
1947: „Przyjaciel przyjdzie wieczorem”
1947: „Szklana menażeria”
1947: „Ożenek”
1947: „Nie igra się z miłością”
1948: „Szczęśliwe dni”
1949: „Rycerz Samochwała”
1951-1954, 1966: „Osiem lalek i jeden miś”
1954: „Nareszcie otwarcie”
1954: „O tym, jak krawiec, pan Niteczka, został królem”
1955: „Romantyczni”
1955, 1956: „Studencka miłość”
1956, 1960, 1961, 1977: „Podróż poślubna”
1956: „We dwoje”
1956, 1967, 1996: „O Jaśku złotniku i o pięknej burmistrzance”
1965: „Jedzcie stokrotki”
1969-1971, 1974, 1975: „Ballada o tamtych dniach”
1971, 1974: „Rachunek nieprawdopodobieństwa”
1975: „Nikt mnie nie zna”
1975: „Pan Benet”
1975: „Świeczka zgasła”
1975-1977, 1998: „Machiavelli”
1977: „Wesele Fonsia”
1977: „Sarmatyzm”
1977: „Damy i huzary”
1978″ „Co słychać? Kabaretowy wieczór współczesnych autorów radzieckich”
1979: „Przygody młodego Maja”
1979: „Pamiętnik pani Hanki”
1980, 1992, 1996: „Psa ballada”
1986: „Wesołe jest życie staruszka, czyli Kabaret Starszych Panów”
1989: „Zimy żal”
1991: „Rodzina, ach rodzina”
1991, 2002: „Samotny wieczór, czyli herbatka przy ognisku”
1992, 2004-2007: „Piosenka jest dobra na wszystko”
1992: „Nie bójmy się uczuć”
1993: „Jak zatrzymać chwilę tę”
1994: „Pejzaż bez ciebie”
1994: „Prysły zmysły. Piosenki Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego”
1995: „Piąty pokój, czyli tęsknota do dobrych obyczajów”
1995: „Bajki pana Perrault”
1996: „Uśmiechnij się, Polaku”
1996: „Młynarski ’97”
1998: „Śpiąca królewna”
1998: „Nieduża miłość”
2002: „Niespodziewany koniec lata”
2003: „Historia prosta, czyli piosenki z kabaretu”
2007, 2008: „Stacyjka Zdrój”
2007: „No, i jak tu nie jechać, czyli powrót Starszych Panów”
2008: „S.O.S. ginącej miłości”
2008: „Starsi panowie dwaj – Wespół w zespół”
2009: „Do ciebie szłam… z Kabaretu Starszych Panów”
2011: „Starsi panowie dwaj – Mambo Spinoza”
2012: „Smuteczek, czyli ostatni naiwni”
2013: „Śpiewnik Pana W.”
2013: „Miasteczko Harmider”.

NAJPOPULARNIEJSZE PIOSENKI

„Addio, pomidory” (tekst Jeremi Przybora)
Wiesław Michnikowski – Live TV 1962

„Blues to zawsze blues jest” (tekst Błażej Perkun)
Wojciech Skowroński – Live in Opole 1973

„Bo we mnie jest seks” (tekst Jeremi Przybora)
Kalina Jędrusik – Audio

Wiesław Michnikowski – Live TV 1962

Andrzej Zaucha – Live in Opole 1985

„Ja pana z sobą zabiorę” (tekst Jeremi Przybora)
Kalina Jędrusik – Audio

Magda Umer – Audio

„Kaziu, zakochaj się” (tekst Jeremi Przybora)
Zofia Kucówna – Live TV 1962

„Nie budźcie mnie” (tekst Jeremi Przybora)
Kalina Jędrusik – Live TV 1962

Anna Maria Jopek – Audio

„Pejzaż bez ciebie” (tekst Jeremi Przybora)
Grzegorz Turnau – Audio

Iza Połońska – Live TV 2019

„Po ten kwiat czerwony” (tekst Bronisław Brok)
No To Co – Live in Opole 1968

„Starsi panowie dwaj (Kuplety starszych panów)” (tekst Jeremi Przybora)
Jeremi Przybora & Jerzy Wasowski – Audio 1962

„Warszawa da się lubić” (tekst Bronisław Brok)
Adolf Dymsza – Audio 1959

Mieczysław Czechowski – Offcial Video

„Wesołe jest życie staruszka” (tekst Jeremi Przybora)
Wiesław Michnikowski – Live TV 1962

Jeremi Przybora –
„W Polskę idziemy” (tekst Wojciech Młynarski)
Wiesław Gołas – Live TV

Wiesław Gołas – Live in Opole1977

„Złoty pierścionek” (tekst Roman Sadowski)
Rena Rolska – Audio 1959

Irena Santor – Audio

Hanna Rek – Audio 1959

Hanna Banaszak – Live in Opole 2015

NAGRODY i ODZNACZENIA

1958: Nagroda Radia i Telewizji, za kreację aktorską w słuchowisku „Niech żyje człowiek”
1958: Nagroda Radia i Telewizji, za muzykę do piosenki „Czy to szczotka, czy to jeż”
1964: Złoty Ekran dla Najwybitniejszej Indywidualności Telewizyjnej
1964: Srebrna Maska w plebiscycie „Expressu Wieczornego” na najpopularniejszych aktorów telewizyjnych
1965: Nagroda Komitetu ds. Radia Telewizji (zespołowa) dla autorów cyklu radiowych audycji satyrycznych „Zespół Dziewiątka”
1967: Odznaka 1000-lecia
1971: Złoty Mikrofon, za wieloletnią wybitną twórczość radiową, jako autora, kompozytora i wykonawcy
1979 Nagroda Komitetu ds. Radia Telewizji, za całokształt działalności artystycznej w programach TVP
1992 Super Wiktor (pośmiertnie)
1999: W ankiecie „Koniec wieku” tygodnika „Polityka”, na najważniejsze osobowości telewizyjne XX w., Jerzy Wasowski, wraz z Jeremim Przyborą, zajęli drugie miejsce.

By Radosław Czapski • Odeszli •