lip 7 2019

Joe Zawinul

Oprac. Ewa Kałużna

7 lipca 2019 obchodziłby swoje 87. urodziny austriacki muzyk jazzowy, pianista, keyboardzista, kompozytor, aranżer, jeden z pionierów jazz fusion, założyciel zespołu Weather Report, stanowiącego absolutny kanon muzyki fusion,

JOE ZAWINUL

(właśc. Josef Erich Zawinul; ur. 7 lipca 1932, zm. 11 września 2007).
Trudno wyobrazić sobie elektryczny jazz bez jego postaci. Jako jeden z pierwszych wprowadził do tej muzyki fortepian elektryczny, clavinet, a z czasem stał się najlepszym syntezatorzystą, guru klawiatur „z prądem”.

Dzisiaj mało kto pamięta, że Josef Zawinul zaczynał od akordeonu. Gdy rozpoczął klasyczną edukację, jego talent szybko dostrzegł Hans Koller, austriacki saksofonista, legenda tamtejszego jazzu. To on pokazał Zawinulowi zasady improwizacji, wciągnął do wspólnej gry.
Od dziecka klasycznie kształcony, Josef Zawinul zdradził tradycyjną Austrię – cesarską i elegancką, na rzecz dzikiej, amerykańskiej muzyki, która była „wyrazem plebejskiej natury współczesności, smutnym zwycięstwem ciała nad rozumem, prymitywności w ludzkiej naturze nad intelektualnym wysublimowaniem” (filozof Theodor Adorno).

W 1959 Zawinul wyjechał z Wiednia. Dostał stypendium Berklee Collage of Music w Bostonie.

Po zaledwie tygodniu zajęć, przyłączył się do zespołu trębacza Maynarda Fergusona –
Maynard Ferguson and His Orchestra – „Back In The Satellite Again” from album”A Message From Birdland” 1959
Maynard Ferguson – trumpet, valve trombone
Joe Zawinul – piano
John Lanni – bartone sax
Jimmy Rowser – bass
Frankie Dunlop – drums
Carmen Leggio, Willie Maiden – tenor sax
Don Sebesky, Slide Hampton – trombone
Clyde Reasinger, Don Ellis, Jerry Tyree – trumpet
https://www.youtube.com/watch?v=cZAGnkxeO_0

Przy tej okazji Josef poznał młodego, ambitnego saksofonistę, Wayne’a Shortera. Pianista był zachwycony brzmieniem Wayne’a do tego stopnia, że namówił Fergusona do zaangażowania Shortera. Jednak Wayne szybko odszedł z grupy, by grać z Artem Blakeyem.

Między 1959 a 1961 Zawinul występował w zespole wokalistki Dinah Washington. Pojawił się na jej albumie „What Difference a Day Makes!” z 1960 https://www.youtube.com/watch?v=OmBxVfQTuvI

Tam wypatrzył go saksofonista z Florydy, Julian „Cannonball” Adderley, który zaproponował mu posadę pianisty w swoim zespole –
Cannonball Adderley Sextet feat. Joe Zawinul – Live in Baden-Baden, Germany 1963
Julian „Cannonball” Adderley – alto sax
Nat Adderley – cornet
Yusef Lateef – tenor sax, flute, oboe
Joe Zawinul – piano
Sam Jones – bass
Louis Hayes – drums https://www.youtube.com/watch?v=t6SSs_LHWnE

Cannonball Adderley Quintet feat. Joe Zawinul – Live Oslo, 1969 https://www.youtube.com/watch?v=ICa1vUsIoqI

Zawinul pozostał zespole Adderleya przez dziewięć lat. W tym czasie skomponował jeden z najpopularniejszych utworów jazzowych – „Mercy, Mercy, Mercy”
Cannonball Adderley Quintet – „Mercy, Mercy, Mercy” 1966 https://www.youtube.com/watch?v=s4rXEKtC8iY

Joe Zawinul with Erich Kleinschuster Quartet – „Mercy, Mercy, Mercy” Live 1968 https://www.youtube.com/watch?v=ycNv57aZFTg

Jeszcze podczas koncertowania z Maynardem Fergusonem, młodego austriackiego przybysza wypatrzyło bystre oko Milesa Davisa, który zaproponował Zawinulowi udział w swoim najnowszym, niekonwencjonalnym przedsięwzięciu – nagrywaniu albumów „In a Silent Way” i „Bitches Brew”, uważanych za narodziny stylu fusion.
Zawinul nie miał żadnych problemów z ciągłymi zmianami stylistycznymi. Wciąż poddawał się kolejnym eksperymentom, wychodząc od muzyki poważnej, przez be-bop, aż do fusion. W dodatku Davis zawsze lubił pianistów, obytych z muzyczną historią, doskonale wykształconych teoretyków, na których mógł wypróbowywać skuteczność własnych pomysłów – tak było z Ahmadem Jamalem, z Billem Evansem, i tak było z Joe Zawinulem.
Joe Zawinul jest autorem kompozycji, otwierającej pierwszy z przełomowych albumów Davisa, tytułowej „In a Silent Way” https://www.youtube.com/watch?v=lQKt7DTKyJU

Z kolei całą pierwszą stronę albumu „Bitches Brew” zajmuje 20-minutowy utwór Zawinula „Pharaoh’s Dance” https://www.youtube.com/watch?v=ycSAGSO1AI0

Zawinul wystąpił w sumie na pięciu albumach Davisa:
In a Silent Way (1969)
Big Fun (1969)
Bitches Brew (1970)
Live-Evil (1971)
Circle in the Round (1979).

Zawinul grał na żywo z Davisem tylko raz, 10 lipca 1991, w Paryżu, krótko przed śmiercią Davisa, w składzie:
Jackie McLean, Kenny Garrett – alto saxophone
Dave Holland – double bass
Al Foster, Ricky Wellman – drums
Darryl Jones, Richard Patterson – electric bass
Joseph Foley McCreary, John McLaughlin, John Scofield – electric guitar
Chick Corea – electric piano
Deron Johnson, Herbie Hancock, Joe Zawinul – keyboards
Bill Evans, Wayne Shorter – soprano saxophone
Steve Grossman – tenor saxophone
Miles Davis – tumpet, keyboards https://www.youtube.com/watch?v=cEZGW4R2mK8

W 1971, wraz z kolegą z dawnych lat, saksofonistą Wayne’em Shorterem, oraz czeskim basistą Miroslavem Vitousem, Joe Zawnul założył jeden z najbardziej lubianych i być może jeden z największych zespołów jazzowych lat 70. – WEATHER REPORT.
Pierwszy skład formacji tworzyli muzycy z zespołu Milesa Davisa. Stałe jądro zespołu stanowił duet Joe Zawinul (fortepian) i Wayne Shorter (saksofon). Członkami zakładającymi zespół w 1971, oprócz Joego Zawinula i Wayne’a Shortera, byli Miroslav Vitouš (gitara basowa), Alphonse Mouzon (perkusja) oraz Airto Moreira (instrumenty perkusyjne). Początkowo grupa była formacją rytmiczną, co stało się później kanonem muzyki fusion.
Dwa pierwsze albumy grupy były utrzymane w atmosferze tego, co w robił Miles Davis –
„Weather Report” 1971 https://www.youtube.com/watch?v=4b743pjOGUA
„I Sing the Body Electric” 1972 https://www.youtube.com/watch?v=wk8qxV4kTPQ

Przy nagrywaniu trzeciego – „Sweetnighter” 1973 – Zawinul miał dość „czekania aż coś się wydarzy”, i postanowił wzbogacić brzmienie zespołu, używając do tego elementów funku i muzyki rockowej https://www.youtube.com/watch?v=xzpDAH_ISCk

W 1976 do zespołu dołączył basista Jaco Pastorius. Muzyka, wykonywana przez grupę, stała się bardziej melodyjna i zdobyła masowy rynek.

Największy komercyjny sukces nastąpił dla Weather Report w 1977, wraz z wydaniem albumu „Heavy Weather” https://www.youtube.com/watch?v=dlee09qmnv4
Album zawierał kompozycję Zawinula „Birdland”. Utwór nieoczekiwanie stał się wielkim przebojem i zdobył trzy statuetki Grammy https://www.youtube.com/watch?v=Ae0nwSv6cTU

Na przestrzeni czternastu lat działalności, grupa Wearher Report określiła ramy fusion jazzu i pozostawiła blisko 20 albumów:
Weather Report (1971)
I Sing the Body Electric (1972)
Live in Tokyo (1972)
Sweetnighter (1973)
Mysterious Traveller (1974)
Tale Spinnin’ (1975)
Black Market (1976)
Heavy Weather (1977)
Mr. Gone (1978)
8:30 (1979)
Night Passage (1980)
Weather Report (1982)
Procession (1983)
Domino Theory (1984)
Sportin’ Life (1985)
This Is This! (1986)
Live and Unreleased (2002)
Forecast: Tomorrow (2006).
W 1985 Weather Report przestał istnieć (przez chwilę wznowił działalność, jako Weather Update).

Zawinul zajął się pracą na własną rękę, otaczając się syntezatorami i elektrycznymi klawiszami. Przebierał w muzyce, angażował się niemal we wszystko – od funku i wpływów muzyki etnicznej po powrót do muzyki poważnej.

Od 1988 prowadził zespół The Zawinul Syndicate, przez który przewinęło się w sumie 27 muzyków –

The Zawinul Syndicate – North Sea Jazz, Live Full Concert 1997 https://www.youtube.com/watch?v=DsTOy-WuABQ

Ukazało się 5 płyt The Zawinul Syndicate:
The Immigrants (1988)
Black Water (1989)
Lost Tribes (1992)
Vienna Nights – Live at Joe Zawinul’s Birdland (2005)
75th (2008).

Po rozpadzie Weather Report, zarówno Zawinul, jak i Shorter, odwiedzali Polskę, wystąpili (każdy osobno) na festiwalu Jazz Jamboree. Zawinul co jakiś czas przywoził do Polski kolejne odsłony swojej formacji, z którą dokonywał porywającej fuzji elektrycznego jazzu i world music. Tą, mocno osadzoną w kulturze Afryki, muzyką, przypomniał o tanecznych korzeniach jazzu. Występował zarówno przed wielotysięczną publicznością, jak i na kameralnych koncertach https://www.youtube.com/watch?v=aJ0qivF8GCM

Pianista chętnie dokonywał również mariaży jazzu z muzyka poważną, czego efektem była współpraca z innym wiedeńczykiem – Friedrichem Guldą, w latach 1987-1994. Owocem współpracy jest poemat symfoniczny „Stories of the Danube” (1996), po którym krytycy i fani niemal jednogłośnie stwierdzili: „Joe, wracaj do jazzu!” https://www.youtube.com/watch?v=uGz1cmDvzjg

Joe Zawinul mógł spokojnie skupić całą swoją karierę wokół grania wyuczonego, ale zamiast tego ciągle poddawał się zmienności nastrojów. Podczas, gdy muzycy w dojrzałym wieku starają się najczęściej osiągnąć perfekcję w określonym stylu, Zawinul do końca życia nie przestawał próbować niekonwencjonalnych rozwiązań i kolejnych sposobów wyrazu.

Wielokrotnie wybierany był najlepszym pianistą i syntezatorzystą przez magazyn „Down Beat”, zaś Miles Davis nadał mu żartobliwie tytuł „honorowego Murzyna”, w wywiadach podkreślając wielką przyjaźń z mistrzem klawiatur.

„Moje całe życie było ciągłym eksperymentowaniem w szeroko pojmowanych granicach jazzu” – mówił Zawinul. „Przez lata szukałem, czasami z dobrym skutkiem. Jednak z czasem zauważyłem, że jazz nie polega na udziwnianiu, ale na szukaniu prostoty i komunikatywności. Zrozumiałem, że jazz to przede wszystkim rytm. Jeśli nie odnajdziesz w nim radości, to całe to granie nie ma sensu”.

Od 7 sierpnia 2007, po zakończeniu pięciotygodniowej europejskiej trasy koncertowej, Joe Zawinul przebywał w szpitalu, w rodzinnym Wiedniu, toczac walkę z rzadką postacią raka skóry (rak komórek Merkla). Walkę tę przegrał 11 września 2007. Zmarł w wieku 75 lat. Został pochowany w Wiedniu, na Vienna Central Cemetery.
R.I.P. [*]

Dyskografia: https://www.discogs.com/artist/56960-Joe-Zawinul
Jako lider Joe Zawinul wydał albumy:
To You With Love (1961)
Soulmates with Ben Webster (1963)
Money in the Pocket (1966)
The Rise and Fall of the Third Stream (1968)
Zawinul (1971)
Di•a•lects (1986)
The Immigrants (1988)
Music for Two Pianos with Friedrich Gulda (1988)
Black Water (1989)
Lost Tribes (1992)
My People (1996)
Stories of the Danube (1996)
World Tour (1998)
Mauthausen – Vom großen Sterben hören (2000)
Faces & Places (2002)
Vienna Nights: Live at Joe Zawinul’s Birdland (2005)
Brown Street (2007) https://www.youtube.com/watch?v=3_f-tDEvcPM
75 (2009) https://www.youtube.com/watch?v=1HSYHt8CUGs

Posłuchajmy:
The Cannonball Adderley Sextet 1963
Julian „Cannonball” Adderley – alto sax
Nat Adderley – cornet
Yusef Lateef – tenor sax, flute, oboe
Joe Zawinul – piano
Sam Jones – bass
Louis Hayes – drums https://www.youtube.com/watch?v=t6SSs_LHWnE

„In A Silent Way” 1971 https://www.youtube.com/watch?v=SqyepMYvUac

„Zugabe” 1978 https://www.youtube.com/watch?v=ykKLGEhOhk0

Solo Keyboard and Synthesizer Live 1985 https://www.youtube.com/watch?v=6WQfeplhzT4

Joe Zawinul and Syndicate 1989 https://www.youtube.com/watch?v=bLv0pZuK17g

Richard Bona & Joe Zawinul 1996 https://www.youtube.com/watch?v=c4zNb01nA_A

Joe Zawinul – Full Concert @ Newport Jazz Festival 1997 https://www.youtube.com/watch?v=H2y8jEDynqc

Joe Zawinul and His Band Syndicate, Live @ Wiener Festwochen, 11 May 2007 https://www.youtube.com/watch?v=q6SbaYPU2LA

Joe Zawinul & WDR Big Band – „Brown Street” Live in Koln 2007
Special guests:
Paul Shigihara – guitar
Linley Marthe – bass
Nataniel Townsley – drums
Alex Acuña – percussion
Paco Sery – percussion https://www.youtube.com/watch?v=mP4NvVRqAC4

Joe Zawinul & Wayne Shorter – Last Duet @ Veszprem Festival, Hungary, Live 2nd August 2007 Part 2 https://www.youtube.com/watch?v=RII5A7g6q9I

By Andrzej Rumianowski • URODZINY •