kwi 16 2019
John McLaughlin w Krakowie
Oprac. Ewa Kałużna,
Fot. Jarek Rerych
12 kwietnia 2019, Grzegorz Motyka, Dyrektor
XXV Międzynarodowego Festiwalu „Starzy i młodzi, czyli jazz w Krakowie” otworzył Festiwal, zapowiadając koncert Johna McLaughlina, w Krakowskim Teatrze Variete
John McLaughlin to legenda jazzowej gitary, współtwórca formacji Mahavishnu Orchestra i Shakti, muzyk zespołów Milesa Davisa, Ala Di Meoli i Paco De Lucii oraz Alexisa Kornera.
W Krakowie Artyście towarzyszył zespołół The 4th Dimension w składzie:
Gary Husband (perkusja, klawisze),
Etienne Mbappe (gitara basowa),
Ranjit Barot (instrumenty perkusyjne).
Fenomenalny koncert , a improwizacje John’a zapierały dech!
Gary Husband (perkusja, klawisze),
Gary Husband (perkusja, klawisze),
Etienne Mbappe (gitara basowa),
Etienne Mbappe (gitara basowa),
Ranjit Barot (instrumenty perkusyjne).
JOHN McLAUGHLIN
(ur. 4 stycznia 1942 w Doncaster w Anglii), brytyjski muzyk jazzowy, wirtuoz gitary, twórca legendarnej The Mahavishnu Orchestra
Jest znany również jako John „Mahavishnu” McLaughlin.
Jego muzyka obejmuje wiele gatunków jazzu, które łączył z elementami rocka, flamenco i bluesa, hinduską muzyką klasyczną i zachodnią muzyką klasyczną, by stać się jedną z pionierskich postaci muzyki fusion.
Został sklasyfikowany na 49. miejscu listy 100 najlepszych gitarzystów wszech czasów magazynu „Rolling Stone„, znalazł się także na liście 75 Great Guitarists magazynu „DownBeat” w kategorii Modern Jazz Maestros oraz na 63. pozycji listy 100 najlepszych gitarzystów magazynu „Guitar World„.
Jeff Beck i Pat Metheny nazwali go „najlepszym żyjącym gitarzystą„.
Solo McLaughlina z utworu „Miles Beyond” na albumie „Live at Ronnie Scott’s 2017„, nagranym przez formację John McLaughlin & The 4th Dimension, zdobyło nagrodę Grammy w 2018 za najlepsze improwizowane jazzowe solo
Urodził się w muzykalnej rodzinie, matka była skrzypaczką koncertową. John jako dziecko uczył się gry na skrzypcach i fortepianie. W wieku 11 lat zaczął grać na gitarze, badając style od flamenco po jazz, głównie Django Reinhardta i Stéphane’a Grappelli.
Na początku lat 60. przeprowadził się do Londynu, gdzie początkowo grał z „ojcem-założycielem brytyjskiego bluesa”, Alexisem Kornerem, oraz z The Marzipan Twisters.
W 1963 przeszedł do Georgie Fame and the Blue Flames.
W kwietniu 1963 dołączył do kwartetu Graham Bond Quartet, z udziałem Jacka Bruce’a na basie, Grahama Bonda na klawiszach i Gingera Bakera na perkusji. Grali eklektyczną gamę gatunków muzycznych, w tym bebop, blues i R&B. Później grupa została przemianowana na The Graham Bond Organisation (GBO), a McLaughlin opuścił ją, zastąpiony przez saksofonistę Dicka Heckstall-Smitha –
The Graham Bond Organization with John Mclaughlin – „Doxy” 1963 https://www.youtube.com/watch?v=zfdE3p6ebUY
W latach 60. McLaughlin często musiał wspierać się pracą sesyjną, którą uważał za niesatysfakcjonującą, ale która poprawiała jego grę. Prowadził także lekcje gry na gitarze w celach zarobkowych, m.in. uczył Jimmy’ego Page’a.
W styczniu 1969 McLaughlin nagrał w Londynie swój debiutancki album – „Extrapolation„. McLaughlin skomponował utwór „Binky’s Beam” jako hołd dla swojego przyjaciela, innowacyjnego basisty, Binky’ego McKenzie’ego. Post-bopowy styl płyty różnił się znacznie od późniejszych prac McLaughlina w stylu fusion, choć od połowy lat 70. album stopniowo zyskiwał dobrą reputację wśród krytyków –
„Extrapolation” Full Album 1969
Brian Odgers – bass
Tony Oxley – drums
John Surman – baritone and soprano saxophones
John McLaughlin – guitar
Po etapie grywania w Anglii z różnymi muzykami bluesowymi, rockowymi i jazzowymi, w 1969 McLaughlin przeniósł się do Stanów, gdzie dołączył do formacji Lifetime, utworzonej przez Tony’ego Williamsa, perkusistę, który dopiero co opuścił słynny kwintet Milesa Davisa. Działający pod szyldem Lifetime, Williams dawał sporo swobody swoim muzykom. Pozwoliło to McLaughlinowi rozwijać własne pomysły. To właśnie okres nagrywania z Lifetime on sam uznaje za początki The Mahavishnu Orchestra –
Tony Williams’ Lifetime & John McLaughlin – „Emergency” Live 1969
Okazji do poszukiwań w tym krótkim okresie 1969-1971 było znacznie więcej. Niekończące się jam session z nowojorskimi muzykami owocowały nowymi pomysłami, czy w końcu płytami.
W 1971 ukazała się płyta fusion „Where Fortune Smiles„, nagrana w Nowym Jorku, z udziałem McLaughlina, Johna Surmana, Dave’a Hollanda, Karla Bergera oraz Stu Martina
https://www.youtube.com/watch?v=FMm1349DrSM
Następnie McLaughlin grał z Milesem Davisem. Na sesjach nagraniowych John miał okazję poznać jazzową elitę. Wziął udział w historycznych nagraniach płyt Davisa : „In a Silent Way” (1969), „Bitches Brew” (1970), „Live-Evil” (1971), „A Tribute to Jack Johnson” (1971), „On the Corner” (1972)
oraz „Big Fun” (nagrana 1969-1972, wydana w 1974)
Miles Davis & John McLaughlin from „Bitches Brew” 1969:
Bennie Maupin – bass clarinet
Joe Zawinul – electric piano – Left
Chick Corea – electric piano – Right
John McLaughlin – electric guitar
Dave Holland – bass
Lenny White – drum set – Left
Jack DeJohnette – drum set – Right
Don Alias – congas
Juma Santos (credited as Jim Riley) – shaker, congas
Piętno odcisnął na nim także sam Miles, o czym McLaughlin często przypomina: „Miles dowiedział się o moim zamiłowaniu do rhythm and bluesa, a także do jego muzyki. Podobał mu się mój styl improwizacji.
Zaopiekował się mną, zapłacił za moje mieszkanie, wciskał mi w kieszeń 100 dolarów i mówił, żebym dbał o siebie, żebym dobrze jadł. Był dla mnie jak ojciec. Wiedział, że symbolem zmian w muzyce jest elektryczna gitara, i postanowił przeprowadzić eksperyment z moim udziałem na płycie „In a Silent Way””
Reputacja McLauglina jako doskonałego sidemana wzrosła w tym czasie na tyle, że nagrywał z takimi sławami, jak; Miroslav Vitous, Larry Coryell, Joe Farrell, Wayne Shorter, Carla Bley, Rolling Stonesi i inni.
W 1970, po opuszczeniu zespołu Davisa, McLaughlin nagrał jazz-rockowy, psychodeliczny album „Devotion„, z muzykami Jimiego Hendriksa
https://www.youtube.com/watch?v=qBmkB8ws_x8
To właśnie Miles Davis zaproponował, czy raczej nakazał Johnowi, by założył własny zespół.
Jednym z fundamentów nowego zespołu było nagranie przez McLaughlina solowego akustycznego albumu „My Goal’s Beyond” w 1971, który zdominowały dwie długie suity, pełne wschodniego brzmienia
https://www.youtube.com/watch?v=b9w8Py9pcpY
Na albumie w improwizacjach Johnowi towarzyszył Jerry Goodman – skrzypek z rockowej grupy The Flock. To właśnie jemu, oraz perkusiście Billy’emu Cobhamowi, John zaproponował stworzenie zespołu.
W 1971 John McLaughlin utworzył jazz-rockową grupę fusion THE MAHAVISHNU ORCHESTRA. Pierwszy skład tworzyli:
John McLaughlin – gitara elektryczna
Jerry Goodman – skrzypce elektryczne
Jan Hammer – piano Fendera, moog, fortepian
Rick Laird – gitara basowa
Billy Cobham – perkusja.
Skrzypce były instrumentem, który interesował McLaughlina od dzieciństwa. Z powodu problemów imigracyjnych Jeana-Luca Ponty’ego, McLaughlin nie mógł mieć go w zespole, choć był on jego pierwszym wyborem. Po wysłuchaniu różnych płyt ze skrzypkami, zatrudnił Jerry’ego Goodmana. Chociaż pierwszą osobą, którą McLaughlin chciał poprosić o dołączenie, był basista Tony Levin, to Rick Laird znał McLaughlina od kilku lat, i to on przyjął jego zaproszenie. Hammer został znaleziony dzięki przyjaźni z Miroslavem Vitousem z Weather Report.
Nazwa Mahavishnu pochodziła od imienia McLaughlina, które nadał mu jego duchowy mistrz, Śri Chinmoy.
Mahavishnu Orchestra wykonywała technicznie trudną i złożoną muzykę, łączącą elektryczny jazz i rock ze wschodnimi i indyjskimi wpływami. Zespół ten przyczynił się do ustanowienia fusion jako nowego i rozwijającego się stylu. Grupa zasłynęła przede wszystkim z wirtuozerii i monumentalnych form, a znakiem rozpoznawczym McLaughlina stała się wówczas dwugryfowa gitara oraz charakterystyczny, szybki i nerwowy sposób gry.
Grupa po raz pierwszy spotkała się w lipcu 1971, i ćwiczyła zaledwie przez tydzień. Ich pierwszy występ na żywo odbył się w „The Gaslight Cafe” w Nowym Jorku, gdzie zagrali jako support bluesmana Johna Lee Hookera.
Złożony z szerzej nieznanych w USA muzyków zespół nie mógł liczyć na długie sesje nagraniowe i drogą kampanię reklamową. Oprócz tego, że muzycy nie posiadali najdroższego sprzętu, również technicy nie potrafili do końca poradzić sobie z przetworzeniem dźwięku, który charakteryzowała jedna cecha – był, jak na tamte czasy, nieprawdopodobnie głośny.
Wydany pod koniec 1971 debiutancki album The Mahavishnu Orchestra „The Inner Mounting Flame” nie odbił się szerokim echem
McLaughlin miał konkretne pomysły na instrumentację grupy, zgodne z jego bardzo oryginalną koncepcją mieszania gatunków muzycznych. Szczególnie zależało mu na skrzypcach jako integralnym uczestniku ogólnego brzmienia grupy.
Gdy grupa ewoluowała, McLaughlin zaadaptował to, co stało się jego znakiem firmowym – dwugryfową gitarę (sześciostrunową i dwunastostrunową), która pozwalała na ogromną różnorodność tekstur muzycznych. Zaś Hammer stał się jednym z pierwszych, którzy grali na syntezatorze Minimoog. Instrument ten pozwolił mu dodawać więcej dźwięków i grać bardziej swobodne solówki, na równi z gitarą i skrzypcami.
Muzyków czekała długa i intensywna trasa koncertowa oraz „wygrywanie” publiczności od supportowanych zespołów, m.in. Emerson Lake and Palmer oraz Franka Zappy.
Prawdziwym sukcesem okazało się dopiero wydanie w 1973 drugiego albumu – „Birds of Fire„, z tytułowym hitem
Czysto instrumentalna fuzja jazzu i rocka, pozbawiona chwytliwych motywów i nadających się do tańca utworów, i nie odtwarzana w popularnych radiostacjach, zdołała jednak konkurować na listach przebojów z takimi gwiazdami, jak Aretha Franklin, Stevie Wonder czy Elton John. Ich sukces miał ogromny wpływ na całą branżę jazz-rocka w Stanach Zjednoczonych, bo przetarł szlak, który umożliwił wypłynięcie na szerokie wody innym gwiazdom tego nurtu, jak Return to Forever Chick Corea czy Weather Report, w którym grali m.in. Joe Zawinul i Wayne Shorter.
Istniała jednak zasadnicza różnica między tym, co zespół prezentował na 40-minutowych krążkach i między trwającymi po 1,5-2,5 godziny koncertami, na których przedstawiali pełnię swoich improwizacyjnych możliwości. Już w 1972 McLaughlin proponował wydawnictwu Columbia album na żywo z koncertu w Cleveland w Ohio, znany fanom z bootlegowego obiegu jako „Wild Strings„.
Jednak dopiero popularność grupy w 1973 umożliwiła realizację tych planów i wydanie płyty „Between Nothingness & Eternity„, na której znalazły się 3 utwory, zagrane na żywo
Koniec 1973 przyniósł rozwiązanie pierwszego składu grupy. Ze względu na nagłą sławę, wyczerpanie i brak wewnętrznej komunikacji, oryginalny zespół zaczął się sypać. Stres był dodatkowo pogarszany przez katastrofalną – z punktu widzenia osobistych relacji – sesję nagraniową w londyńskim Trident Studios, podczas której niektórzy z muzyków nie rozmawiali z innymi w ogóle.
Projekt nigdy nie został w pełni ukończony. Ostatnia kropla przelała się, gdy John McLaughlin przeczytał wywiad w magazynie „Crawdaddy„, w którym Jan Hammer i Jerry Goodman wyrazili swoje frustracje z powodu stylu przywódczego Johna.
Ze swojej strony, McLaughlin tłumaczył w wywiadzie, że chciał koniecznie wydać ten album, ponieważ uważał, że jest dobry. Prawie 30 lat później, na początku renesansu muzyki Mahavishnu, w 1999, niekompletny album z nieudanego londyńskiego nagrania został wydany jako „The Lost Trident Sessions”
W tym czasie McLaughlin znajdował się pod silnym wpływem hinduskiego guru, Śri Chinmoya (stąd pochodzi drugie imię McLaughlina – Mahavishnu). Gdy John poznał innego ucznia guru – Devadipa Carlosa Santanę, wówczas w 1973 wspólnie nagrali płytę „Love Devotion Surrender„, będącą z jednej strony hołdem dla wielkiego saksofonisty Johna Coltrane’a i jego mistycznej płyty „A Love Supreme„, a z drugiej – wielkim pokazem wirtuozerii obu muzyków
W kolejnym roku McLaughlin współpracował z Santaną przy jego płycie „Welcome”
W drugiej połowie tego roku wyruszyli na wspólną trasę koncertową, z której bootlegowe nagrania przeszły do historii –
Carlos Santana & John McLaughlin – Santa Monica, CA 1973
https://www.youtube.com/watch?v=qaCIG6ykWts
Po krótkiej przerwie McLaughlin ponownie sformował Mahavishnu Orchestra w 1974, w składzie znaleźli się:
John McLaughlin – gitara
Jean-Luc Ponty – skrzypce (który zdobył uznanie w środowisku jazzowej i rockowej awangardy za solowe płyty oraz współpracę z Frankiem Zappą i George’em Duke’em)
Gayle Moran – instrumenty klawiszowe i śpiew (operowa śpiewaczka i pianistka)
Ralphe Armstrong – gitara basowa
Narada Michael Walden – perkusja
oraz
Steve Kindler – skrzypce
Carol Shive – skrzypce, śpiew
Russell Tubbs – saksofony
Philip Hirschi – wiolonczela
Bob Knapp – flet, trąbka, flugelhorn, śpiew –
John Mclaughlin Mahavishnu Orchestra @ Montreux Jazz Live 1974
https://www.youtube.com/watch?v=_-QZnnaI7rY
Wspólnie nagrali 2 kolejne płyty studyjne – „Apocalypse” w 1974, w Londynie, z Londyńską Orkiestrą Symfoniczną
https://www.youtube.com/watch?v=zkHAwvzSTaw&t=1297s
oraz „Visions of the Emerald Beyond” w 1975
https://www.youtube.com/watch?v=a3Cwoz_JnyM
Następnie McLaughlin ponownie zmienił skład. W 1975 Stu Goldberg zastąpił Gayle Moran, zespół opuścił też Jean-Luc Ponty.
Pojawiła się ostatnia z tego okresu, szósta płyta – „Inner Worlds” (już bez skrzypiec), ze Stu Goldbergiem na klawiszach
https://www.youtube.com/watch?v=cxemCkIFFig
Wkrótce potem zespół rozpadł się.
Po niezwykle intensywnym okresie elektrycznym, McLaughlin zmienił koncepcję muzyki.
W 1975 zawiązał razem z kilkoma hinduskimi muzykami akustyczną grupę SHAKTI. Poprosił wtedy o skonstruowanie specjalnej gitary – wyżłobienia nadawały jej bardziej hinduskie brzmienie, a przymocowane na pudle dodatkowe 7 strun – szersze tło brzmieniowe. W składzie znaleźli się przede wszystkim skrzypek Lakshminarayana L. Shankar i tablista Zakir Hussain. Wspólnie grali przez 3 lata –
John McLaughlin & Shakti – „Joy” Live Montreux 1976
W 1976 ukazał się album Shakti i Johna McLaughlina „A Handful of Beauty”
McLaughlin ponownie wrócił na szczyty kariery dzięki akustycznemu triu gitarowemu GUITAR TRIO. Zostało ono sformowane z wirtuozem flamenco Paco De Lucią oraz jazz-rockowym gitarzystą Larrym Coryellem. Nie zdążyli jednak nagrać płyty ze względu na problemy z narkotykami Larry’ego. Wydane zostało tylko DVD z 1979, z koncertu w Anglii „Meeting of the Spirits”
Larry’ego Coryella zmieniono na innego jazz-rockowego gitarzystę – Ala Di Meolę, szeroko znanego ze względu na współpracę z legendarnym Return to Forever, i wielokrotnie nagradzanego za autorskie albumy. Wspólnie udali się na światowe tournée i wydali płytę „Friday Night in San Francisco” (1981)
Rok później pojawił się album studyjny tria „Passion, Grace & Fire”
Formacja koncertowała wspólnie do 1983.
W 1984 John McLaughlin podjął próbę reaktywowania The Mahavishnu Orchestra w składzie:
John McLaughlin – gitary
Billy Cobham – perkusja
Danny Gottlieb – perkusja
Bill Evans – saksofon
Mitchell Forman – instrumenty klawiszowe
Jonas Hellborg – gitara basowa.
Grupa w tym składzie nagrała dwie płyty – „Mahavishnu” 1984
i „Adventures in Radioland” 1986
Ogólne brzmienie tego zespołu różniło się od oryginalnej Mahavishnu Orchestra, w szczególności ze względu na szerokie zastosowanie przez McLaughlina systemu syntezatorów Synclavier.
Dyskografia The Mahavishnu Orchestra:
1971 – The Inner Mounting Flame
1973 – Birds of Fire
1973 – Between Nothingness & Eternity
1974 – Apocalypse
1975 – Visions of Emerald Beyond
1976 – Inner Worlds
1980 – The Best of Mahavishnu Orchestra
1984 – Mahavishnu
1986 – Adventures in Radioland
1999 – The Lost Trident Sessions
2007 – Live at Montreux 1984. 1974 (DVD)
2011 – Unreleased Tracks from „Between Nothingness & Eternity„
W kolejnych latach McLaughlin wracał do współpracy z niektórymi muzykami. Do ważniejszych wydarzeń należy reaktywacja John McLaughlin Guitar Trio, w których zawsze grał na perkusji Trilok Gurtu, a w różnych momentach – Jeff Berlin, Kai Eckhardt i Dominique di Piazza na basie –
John McLaughlin feat. Trilok Gurtu & Kai Eckhardt – Theaterhaus Stuttgart 1989
https://www.youtube.com/watch?v=dopWVFIrxzc
Następnie założył Free Spirits – gitarowo-organowo-perkusyjne trio, z Joeyem DeFrancesco na organach Hammonda oraz Dennisem Chambersem na perkusji –
John McLaughlin The Free Spirits – Live at Umbria Jazz Festival 1995
https://www.youtube.com/watch?v=ByKh4Sx6a6c
W latach 1997-2004 powtórzył hinduskie klimaty wraz z grupą Remember Shakti –
Remember Shakti – Live at Jazz a Vienne
W 2004 współuczestniczył w koncercie Santany „Hymns for Peace” w Montreux 2004 –
Chick Corea, John McLaughlin, Herbie Hancock, Wayne Shorter, Ravi Coltrane, Idrissa Diop, Angelique Kidjo, Barbara Morrison, Patti Austin, Sylver Sharp, Steve Winwood and Nile Rodgers
https://www.youtube.com/watch?v=ZIxoIla9r34
Wydanymi w ostatnich latach płytami McLaughlina są, utrzymane w klimatach współczesnego jazz-rocka z elementami muzyki etnicznej, albumy „Industrial Zen” (2006)
i „Floating Point” (2008)
oraz, firmowana przez Chicka Coreę i Johna McLaughlina, jazz-rockowa podwójna płyta koncertowa „Five Peace Band” (2009)
W 2010 ukazał się album McLaughlina „To the One”
https://www.youtube.com/watch?v=peOVAQVitr4
w 2012 – „Now Here This”
w 2015 – „Black Light”
Najnowsza płyta pochodzi z 2017 – „Live at Ronnie Scott’s”
Dyskografia:
https://en.wikipedia.org/wiki/John_McLaughlin_discography
Posłuchajmy także:
The Mahavishnu Orchestra Live 1972
John McLaughlin, Billy Cobham, Jan Hammer, Jerry Goodman and Rick Laird
The Mahavishnu Orchestra – Live in Munich, Germany 1972
John McLaughlin, Jan Hammer, Billy Cobham, Jerry Goodman, Rick Laird
https://www.youtube.com/watch?v=TAMx_nkKqDg
John McLaughlin & Shakti – „Joy” Live Montreux 1976
Al Di Meola, John McLaughlin, Paco De Lucia – Full Concert 1980
https://www.youtube.com/watch?v=cFlDf7Ck-N4
Paco De Lucia, Al Di Meola and John McLaughlin – „Mediterranian Sun Dance”, 2009
„Afro Blue” Live – Chick Corea, Herbie Hancock, Carlos Satana, John McLaughlin, Wayne Shorter, Ravi Coltrane, Benny Rietveld, Dennis Chambers, Raul Rekow, Chester Thompson, Karl Perazzo
Carlos Santana & John McLaughlin – „A Love Supreme” Montreux 2011
Carlos Santana, John McLaughlin – lead guitar
Etienne Mbappe – bass guitar
Raul Rekow – congas
Cindy Blackman, Dennis Chambers – drums
David K. Mathews – keyboards
Andy Vargas, Carlos Santana, John McLaughlin, Tony Lindsay – backing vocals
Carlos Santana & John McLaughlin – „Naima” Live at Montreux 2011
https://www.youtube.com/watch?v=aM1UNA15C1A
John McLaughlin & The 4th Dimension – „Miles Beyond” Live in Dresden 2017
John McLaughlin – guitar
Gary Husband – drums, keyboards
Etienne M’Bappe – bass
Ranjit Barot – drums, percussion
John McLauGhlin Live in New York, Full Concert 2018
https://www.youtube.com/watch?v=kO0T1B1QST8
Dziś John McLaughlin mógłby już nie grać nic, tylko udzielać wywiadów i spokojnie od czasu do czasu powoływać do życia kolejne wcielenia zespołów, złożonych z muzyków, których przez lata artystycznej kariery cenił i lubił.
Tak zresztą zdarza mu się robić. Ale i teraz, kiedy jest wielką gwiazdą świata muzyki, wciąż szuka w sobie muzyki, którą chciałby podzielić się ze słuchaczami. Szuka jej nieustannie, choć przecież, jak to powiedział w jednym z wywiadów, „muzyka nie jest najważniejszą rzeczą w życiu”.