Kalina Jędrusik

„Jak ty nic nie rozumiesz” Audio

Oprac. Ewa Kałużna, fot. Zbigniew Matuszewski, CAF PAP, polskatimes.pl, film.wp.pl, Pinterest

Kalina Jędrusik
Fot. Zbigniew Matuszewski

Kalina Jędrusik
Fot. film.wp.pl

Kalina Jędrusik
Fot. film.wp.pl

Kalinaz mężem, Stanisławem Dygatem
Fot. CAF PAP

KALINA JĘDRUSIK
(właśc. Kalina Jędrusik-Dygat; ur. 5 lutego 1930, zm. 7 sierpnia 1991),

aktorka teatralna i filmowa, artystka kabaretowa, piosenkarka. Jedna z najpiękniejszych polskich aktorek, „polska Marilyn Monroe„, ikona stylu, symbol seksu i niezależności, bohaterka wielu skandali.

Oprócz bujnego życia, na uwagę zasługuje fakt, że była niezwykle uzdolnioną aktorką.
Lubiła skandalizować. 43 sekundy artystki, kąpiącej się w wannie pełnej piany, były w 1966 szokiem dla wszystkich. Do historii polskiego kina przeszła słynna scena erotyczna między nią i Danielem Olbrychskim w „Ziemi obiecanej” Andrzeja Wajdy.
Kalina Jędrusik urodziła się w Gnaszynie pod Częstochową. Przez wiele lat, w oficjalnych notach obowiązywał 1931, jako rok jej urodzenia – taka data widnieje na jej tablicy nagrobnej.

Wychowała się w szanowanej, inteligenckiej rodzinie. Ojciec, Henryk Jędrusik, był profesorem, a w 1938 wybrano go na senatora RP. Kochał kobiety. Był trzykrotnie żonaty. Matka Kaliny, Anna z domu Czekajewska, była jego drugą żoną.

Kalina miała starszą siostrę, Zofię, i młodszego o 28 lat przyrodniego brata, Macieja, z trzeciego małżeństwa ojca.

W 1949 Kalina ukończyła liceum w Częstochowie.

Podjęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej w Krakowie, które ukończyła w 1953. Studiowała w jednym czasie z innymi wybitnymi osobowościami polskiej sceny, m.in. ze Zbigniewem Cybulskim i Bogumiłem Kobielą.

Kalina była jedną z najzdolniejszych studentek, dlatego po dyplomie wykładowczyni, Lidia Zamkow, zabrała Jędrusik do Teatru Wybrzeże w Gdańsku, gdzie była wtedy dyrektorką artystyczną.

To właśnie ten moment na zawsze odmienił życie Kaliny. Tam poznała swojego przyszłego męża, który stał się także „ojcem” jej wielkiego sukcesu.

Stanisław Dygat, pisarz, który pełnił w Teatrze Wybrzeże funkcję kierownika literackiego, po raz pierwszy zobaczył Kalinę podczas spaceru ze swoją ówczesną żoną, także aktorką, Władysławą „Dziunią” Nawrocką, oraz ich czteroletnią wówczas córką, Magdą.

Aspirująca gwiazda filmowa zrobiła na Dygacie tak oszałamiające wrażenie, że, mimo obecności rodziny, szedł tyłem, by móc jak najdłużej nacieszyć się jej widokiem.

Niedługo potem zobaczył ją w roli Kamilli w sztuce „Nie igra się z miłością”, gdzie grała także jego żona.
Tytuł owej sztuki stał się swego rodzaju proroctwem.

KALINA i STANISŁAW

Kalina Jędrusik i Stanisław Dygat tworzyli najbardziej ekscentryczny związek w PRL.

„Jest wariatką, ale nie zamieniłbym jej na żadną inną!” – mówił o żonie ceniony pisarz.
Kalinie Jędrusik nie można było odmówić talentu, charyzmy i nieprzeciętnej osobowości. Złośliwi zarzucali jej jednak, że do wszystkiego doszła dzięki wpływowemu mężowi.

Choć jej związek ze Stanisławem Dygatem był niezwykle burzliwy, i pozornie ciężko było o bardziej niedobraną do siebie parę, uważano ich za przykład prawdziwej miłości.

Miłość, która połączyła Dygata i Jędrusik była faktycznie ogromna, ale jednocześnie niszczyła ich oboje.

Ona – kochająca życie w blasku fleszy, królowa skandali i bogini seksu. Kobiety zazdrościły jej urody, wysyłały listy do telewizji, żądając usunięcia jej z ekranów, bo „gorszy ich mężów”. On – intelektualista i pisarz, w chwili, gdy poznali się – mąż i ojciec.

Kalinie Jędrusik nie przeszkadzał fakt, że Stanisław Dygat był starszy o 16 lat i miał już rodzinę. Młodej aktorce bardzo zaimponowało, że adoruje ją idol.

Jędrusik w ogóle miała skłonność do mężczyzn starszych i bardziej doświadczonych. Oczarowała ją elegancja Dygata, zapach dobrej wody kolońskiej, a także fakt, że był on niesamowicie szarmancki. Na spektakle nowej ukochanej przychodził z bukietami kwiatów. Zabierał ją na romantyczne spacery.
Na przeszkodzie zakochanym stał jednak stan cywilny pisarza. Żoną Dygata była aktorka Władysława Nawrocka, z którą wychowywał on córkę Magdę. Gdy Nawrocka dowiedziała się o romansie męża, od razu zażądała rozwodu. Dygat, który nie spodziewał się takiego obrotu spraw, zniknął. Po jego powrocie, postępowanie rozwodowe było już w toku.

DWIE ŻONY w JEDNYM POKOJU

Szybko okazało się jednak, że to nie rozstanie państwa Dygatów przysporzyło wszystkim kłopotów.

W 1955 małżeństwo otrzymało rozwód, a niedługo potem, wolny już Stanisław Dygat, wziął ślub z Kaliną Jędrusik.

Nowy związek nie oznaczał jednak, że mężczyzna zerwał kontakt z eksmałżonką. Wręcz przeciwnie. Młoda para wprowadziła się bowiem do dwupokojowego, 40-metrowego mieszkanka, w którym mieszkała już Władysława Nawrocka z córką Magdą oraz własną matką.

Jakby tego było mało, jeden pokój zajmowały babcia z wnuczką, a w drugim mieszkał Dygat razem z… obiema żonami.

W domu notorycznie brakowało gotówki. Stanisław Dygat pieniądze przeznaczał na prezenty dla nowej żony i ulubioną, bardzo drogą, wodę kolońską, dlatego nie miał pieniędzy na podstawowe potrzeby mieszkańców dwupokojowego lokum. Z kolei, Kalinie Jędrusik nie spieszyło się do partycypowania w kosztach, i skutecznie ukrywała swoje oszczędności, nie bacząc na fakt, że rodzina nie ma za co żyć.

Córka Dygata i Nawrockiej zdradziła, jak wyglądała ich wspólna codzienność: „Co rano, wszyscy w domu wywracali kieszenie w poszukiwaniu drobnych, by kupić coś na śniadanie. Potem moja matka i ojciec wychodzili na miasto, w poszukiwaniu pieniędzy. Macocha i ja wyłączone byłyśmy z obowiązku aprowizacji domu – ja musiałam iść do szkoły, a Kalina na ogół leżała na kanapie, z powodu jakichś dolegliwości”.

Atmosfera była z pozoru przyjazna i serdeczna. Do momentu, gdy okazało się, że druga żona przez cały ten czas ukrywa swój stan posiadania. Pech chciał, że stało się to w dniu w którym zdesperowana Nawrocka szła sprzedać butelki. Scena, w której z rąk Kaliny wyśliznęła się torebka i wyleciał z niej plik banknotów, była dramatyczna i żenująca.

Nie udało się już przywrócić beztroskiej idylli.
Stanisław Dygat i Kalina Jędrusik wyprowadzili się na sąsiednią ulicę.

POLSKA MARILYN MONROE

Niedługo potem, Dygat i Jędrusik przenieśli się z Trójmiasta do Warszawy.

Zainspirowany podróżą do USA, pisarz wymyślił, że zrobi z żony polską Marilyn Monroe, którą był wręcz zafascynowany – w jego pokoju stało wielkie zdjęcie hollywoodzkiej gwiazdy.

Zmysłowa, piękna, a jednocześnie utalentowana Kalina, wydawała się być idealnym materiałem na polską Marilyn. Przyciągała wzrok tłumów nie tylko dzięki swoim aktorskim możliwościom, ale też niecodziennej aparycji.

Nie wiadomo, czy Kalina była tak bardzo zakochana w mężu, że pozwoliła mu całkiem zawładnąć swoją karierą, czy pomysł metamorfozy po prostu spodobał jej się. Jedno jest pewne – z pozoru nieśmiała dziewczyna, zmieniła się w seksbombę.
Raz przyklejona łatka, została z nią na zawsze. Przyjaciółka pary, Krystyna Sienkiewicz mówiła: „Stasiu nie najszczęśliwiej wymyślił, że Kalina ma być symbolem seksu. Zbudował dla niej mocny cokół, i postawił ją na tym cokole”.

Ponieważ Kalina rozpalała mężczyzn do czerwoności, zaczęły nienawidzić ją kobiety. Mówi się, że pewnego dnia rybaczki spod Chałup, gdzie Kalina wypoczywała na wakacjach, prawie zlinczowały aktorkę, kiedy ta przyszła rano do sklepu po kilka butelek szampana, podczas, gdy inni czekali w długiej kolejce po chleb. Ich złośliwości, że „o tak wczesnej porze nie zajmuje się kolejki, by kupić drogi alkohol”, Kalina błyskotliwie skwitowała, że „musi przecież w czymś wykąpać się”.

KABARET STARSZYCH PANÓW

W latach 1960-1966 Kalina Jędrusik występowała w telewizyjnym „Kabarecie Starszych Panów”. Udział w tych programach przyniósł jej największą popularność i najbardziej utrwalił wizerunek kobiecego symbolu seksu.
Śpiewała charakterystycznym, „omdlewającym”, zmysłowym półszeptem, a przy tym, była zwykle ubrana w stroje, podkreślające jej kobiecość. Emanował z niej seksapil i erotyzm.

Podobno, na widok jej słynnego dekoltu, ozdobionego krzyżykiem, Władysław Gomułka miał rzucić popielniczką w telewizor.

Filmową realizacją Kabaretu była groteskowa komedia „Upał” z 1964, w reż. Kazimierza Kutza, w której zagrała Zuzannę, szefową dziewczęcej brygady antyudarowej.

MAŁŻEŃSKI DYSONANS

Choć w świecie artystycznym, Jędrusik i Dygat radzili sobie świetnie, w prywatnym życiu zaczęli się gubić.
Związek aktorki z mężem dość szybko stał się jedynie przyjacielski, a ona sama nie kryła się ze swoimi romansami.
Nie umieli bez siebie funkcjonować, a jednak zdradzali siebie nawzajem, za każdym razem, gdy tylko naszło ich na to pragnienie. Co więcej, nigdy nie żywili za to wzajemnej urazy.

Kazimierz Kutz podsumował ich nietypową relację i małżeństwo: „Łączyła ich więź szczególnie silna, metafizyczna poniekąd. Tworzyli niezwykłą parę. Ich związek odcinał się wyraźnie od ogólnie dostrzegalnych stereotypów małżeńskich, a niektóre jego przejawy były dla wielu szokujące. Najoryginalniej ułożyli swój konsensus w sferze uczuć. Ponieważ miłość stanowiła dla nich wartość ponad wszelkie inne, mieli do niej stosunek pryncypialny. Kiedy wygasło Stasiowi – był przecież od Kaliny znacznie starszy – i wspólne łóżko przestało być dla nich nieodzownym rekwizytem, dali sobie wolność w miłości, i ustalili, że wspólny dom jest najlepszym siedliskiem dla wolnej miłości”.

Kalina Jędrusik właściwie nigdy nie pociągała fizycznie swojego męża. Choć uwielbiał on kobiety, nie był specjalnie zainteresowany erotyką, nie lubił też ponad miarę współżycia seksualnego.
Kalinie nie przeszkadzał ten układ. Imponowało jej, że mąż dostrzegł w niej materiał na gwiazdę, co rekompensowało brak miłości fizycznej.
Kalina Jędrusik prawdopodobnie epatowała seksapilem z powodu ciężkich przeżyć w życiu prywatnym.

Kiedy związała się z Dygatem, zaszła w ciążę. Niestety, niemowlę zmarło, a lekarze długo walczyli o życie Kaliny. W wyniku skomplikowanej operacji, Kalina Jędrusik została bezpłodna.

Te tragiczne wydarzenia, a także brak sympatii ze strony innych kobiet, sprawiły, że Kalina coraz bardziej pragnęła aprobaty mężczyzn.

WOLNA MIŁOŚĆ

Mimo, że jej małżeństwo ze Stanisławem Dygatem trwało aż do śmierci pisarza, para przez całe lata żyła w wolnym związku.

Doszło to tego, że Kalina często przyprowadzała kochanków do ich wspólnego domu. Kiedy Dygatowi nie podobał się któryś z kochanków żony, ona szybko kończyła przelotną znajomość.

Kazimierz Kutz komentował niecodzienny układ pary: „Byli najwspanialszym i najniezwyklejszym małżeństwem, jakie znam. I przede wszystkim najautentyczniejszym, bo bez grama obłudy i kłamstwa”.

Janusz Morgenstern: „Nie znałem bardziej kochającej, dbającej o siebie pary, niż Staś i Kalina. Jeśli Kalina poskarżyła się na kochanka, Staś też miał mu za złe”.

Zuzanna Łapicka: „Drzwi były otwarte, wystarczyło nacisnąć klamkę. Tłum kłębił się już w przedpokoju. Kalina leżała w łóżku. Była goła, co było widać, gdy nogami podnosiła kołdrę. Obok niej często leżał jakiś młodzieniec. Goście siadali na tym łóżku”.

Daniel Olbrychski, przyznał, że był bardzo zdziwiony tym, czego był świadkiem w domu Dygatów: „Kalina pojawiała się w jakimś szlafroczku. Potem wracała do drugiego pokoju spać z aktualnym narzeczonym. Byłem zszokowany”.

Córka Dygata, Magdalena Dygat-Dudzińska, komentowała zachowanie Jędrusik: „Kiedy się zakochiwała, rozpieszczała swoich kochanków do takiego stopnia, że w końcu od niej uciekali. Kupowała dla nich w delikatesach drogie przysmaki, których ojcu nie wolno było ruszyć. Stały w lodówce do chwili, gdy narzeczeni Kaliny, zmęczeni jej miłością, odchodzili i zostawiali niedojedzone resztki”.

O zdradach Kaliny wiedziała cała śmietanka towarzyska. Na liście aktorki znaleźli się m.in. tyczkarz Włodzimierz Sokołowski, aktorzy Tadeusz Pluciński i Władysław Kowalski, operator Wiesław Rutowicz, czy piosenkarz Wojciech Gąssowski.

Kutz wspominał: „Gdy u Kaliny był kochanek, Dygat zamykał na noc drzwi do swojego pokoju na zamek Yale. Staś wiedział, że odkąd przestali ze sobą współżyć, ona jest pod tym względem absolutnie wolna”.

DOROBEK ARTYSTYCZNY KALINY JĘDRUSIK

TEATR

W grudniu 1953 Kalina Jędrusik zadebiutowała w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, rolą Katii w „Barbarzyńcach”.
W tym samym teatrze wystąpiła jeszcze w sztukach „Nie igra się z miłością” i „Panna bez posagu”.

Od stycznia 1955 grała w teatrach warszawskich – Narodowym (1955-1957), Współczesnym (1957-1963), Komedia (1964-1967), STS (1969-1972), Rozmaitości (1972-1985), Polskim (1985-1991).

W 1976, w duetach z Violettą Villas, występowała w USA, dla tamtejszej Polonii.
Kreowała role dramatyczne i charakterystyczne.
W 1958 duży sukces odniosła jej rola Polly w „Operze za 3 grosze” Bertolda Brechta, w reżyserii Konrada Swinarskiego.
Jej ostatnią rolą teatralną była w 1990 Eleonora w „Tangu” Mrożka, wyreżyserowanym przez Kazimierza Dejmka w Teatrze Polskim w Warszawie.

ROLE TEATRALNE

1953: „Barbarzyńcy” Maksym Gorki – Katia (reż. Lidia Zamkow, Teatr Wybrzeże w Gdańsku)
1954: „Nie igra się z miłością” Alfred de Musset – Kamilla (reż. Hugon Moryciński, Teatr Wybrzeże w Gdańsku)
1954: „Panna bez posagu” Aleksandr Ostrowski – Larysa Dmitriewna (reż. Łazarz Kobryński, Teatr Wybrzeże w Gdańsku)
1955: „Ostry dyżur” Jerzy Lutowski – Zofia (reż. Erwin Axer, Teatr Narodowy w Warszawie)
1956: „Niewiele brakowało (The Skin of Our Teeth)” Thornton Wilder – Gladys (reż. Jerzy Rakowiecki, Teatr Narodowy w Warszawie)
1957: „Złote czasy zacnego króla” George Bernard Shaw – Luiza Korualle (reż. Władysław Krasnowiecki, Teatr Narodowy w Warszawie)
1957: „Śmieszna historia” Armand Salacrou – Alicja „Kicia” (reż. Stanisław Bieliński, Teatr Współczesny w Warszawie)
1957: „Nasze miasto” Thornton Wilder – Rebeka (reż. Erwin Axer, Teatr Współczesny w Warszawie)
1957: „Pastorałka” Leon Schiller – Anioł; Ewa (reż. Stanisława Perzanowska, Teatr Współczesny w Warszawie)
1958: „Opera za 3 grosze” Bertolt Brecht – Polly (reż. Konrad Swinarski, Teatr Współczesny w Warszawie)
1959: „Pierwszy dzień wolności” Leon Kruczkowski – Luzzi (reż. Erwin Axer, Teatr Współczesny w Warszawie)
1961: „Zamek w Szwecji” Françoise Sagan – Ofelia (reż. Andrzej Łapicki, Teatr Współczesny w Warszawie)
1963: „Gdy w ogrodzie botanicznym zakwitną wonne bzy” – składanka utworów (Sala Kongresowa w Warszawie)
1964: „Rozkoszna wojna” Charles Chilton & Joan Littlewood (reż. Jan Biczycki, Teatr Komedia w Warszawie)
1965: „Śniadanie u Tiffany’ego” Truman Capote – Holly Golightly (reż. Jan Biczycki, Teatr Komedia w Warszawie)
1966: „Tabu” Jacek Bocheński – monodram (reż. Jerzy Markuszewski, Studencki Teatr Satyryków w Warszawie)
1972: „Cudzołóstwo ukarane” Janusz Głowacki – Gosia (reż. Lech Hellwig-Górzyński, Teatr Rozmaitości w Warszawie, scena STS)
1977: „Poskromienie złośnicy” William Szekspir – Katarzyna (reż. Zbigniew Bogdański, Teatr Rozmaitości w Warszawie)
1977: „Lato w Nohant” Jarosław Iwaszkiewicz – Geoge Sand (reż. Wojciech Solarz, Teatr Rozmaitości w Warszawie)
1980: „Demon ziemi” Frank Wedekind – Lulu (reż. Alexander Kraft, Teatr Rozmaitości w Warszawie)
1982: „Termopile polskie” Tadeusz Miciński – Katarzyna II (reż. Andrzej Maria Marczewski, Teatr Rozmaitości w Warszawie)
1985: „Lord Claverton” wg „Męża stanu” Thomasa Stearnsa Eliota – Pani Carghill (reż. Kazimierz Dejmek, Teatr Polski w Warszawie)
1986: „Damy i huzary” Aleksander Fredro – Panna Aniela (reż. Andrzej Łapicki, Teatr Polski w Warszawie)
1987: „Wzorzec dowodów metafizycznych” Tadeusz Bradecki – Faustina Bordoni (reż. Tadeusz Bradecki, Teatr Polski w Warszawie)
1989: „Vatzlav” Sławomir Mrożek – Nietoperzowa (reż. Kazimierz Dejmek, Teatr Polski w Warszawie)
1989: „Cyklop” Władysław Terlecki – Dama ze stolicy (reż. Andrzej Łapicki, Teatr Polski w Warszawie)
1990: „Tango” Sławomir Mrożek – Eleonora (reż. Kazimierz Dejmek, Teatr Polski w Warszawie).

TEATR TELEWIZJI

Grała także w spektaklach Teatru Telewizji.
Świetnie oceniono już jej debiut w 1956 – rolę Kleopatry w „Cezarze i Kleopatrze”, w reżyserii Gustawa Holoubka.
Równie pozytywne recenzje zebrała jej rola Agnieszki w „Apollu z Bellac” z 1958, w reżyserii Adama Hanuszkiewicza. Tę jej kreację powszechnie chwalono za udane połączenie skromności i zmysłowości.

ROLE w TEATRZE TELEWIZJI

1956: „Cezar i Kleopatra” – Kleopatra (reż. Gustaw Holoubek)
1957: „Abelard i Heloiza” Roger Vailland – Kochanka księcia (reż. Adam Hanuszkiewicz)
1958: „Apollo z Bellac” Jean Giraudoux – Agnieszka (reż. Adam Hanuszkiewicz)
1958: „Opera za 3 grosze” Bertolt Brecht – Polly (reż. Konrad Swinarski)
1958: „Zmarnowane życie” Adam Tarn – Janina (reż. Ludwik René)
1959: „Z minionych lat”, wieczór satyry rewolucyjnej, widowisko (reż. Konrad Swinarski)
1961: „Kobieta jest diabłem” Prosper Mérimée (reż. Erwin Axer)
1961: „Choucas”, wg powieści Zofii Nałkowskiej (reż. Andrzej Szafiański)
1962: „Idy marcowe”, wg powieści Thorntona Wildera – Kleopatra (reż. Jerzy Gruza)
1962: „Świętoszek” Jean Baptiste Molier (reż. Tadeusz Byrski)
1964: „Ostry dyżur” Jerzy Lutowski – Anna (reż. Andrzej Szafiański)
1968: „Brat marnotrawny” Oskar Wilde – Gwendolina Fairfax (reż. Jerzy Gruza)
1969: „Boy’a igraszki kabaretowe”, na podst. Tadeusza Boya-Żeleńskiego (reż. Andrzej Łapicki)
1969: „Drugi strzał” Robert Thomas (reż. Józef Słotwiński)
1970: „Archipelag Lenoir” Armand Salacrou – Księżna Karolina Borescu (reż. Edward Dziewoński)
1970: „Szal” Francis Durbridge – Kim (reż. Jan Bratkowski)
1973: „Za kurtyną” Earl Derr Biggers – Gloria Garland (reż. Jan Bratkowski)
1974: „Na jedną kartę” Michael Brett – Molly Wheler (reż. Jan Bratkowski)
1975: „Cudowne dziecko, czyli…” Agnieszka Osiecka (reż. Romuald Szejd)
1977: „Żołnierz królowej Madagaskaru” Julian Tuwim – Kamilla (reż. Romuald Szejd)
1977: „Dom otwarty” Michał Bałucki – Pulcheria (reż. Józef Słotwiński)
1981: „Paragraf 4” wg powieści „Paragraf 22” Josepha Hellera – żona generała (reż. Marek Piwowski)
1986: „Goniec śmierci” S. S. Van Dine – Lady Drukker (reż. Robert Lehman, ps. Roberta Glińskiego)
1986: „Żeglarz” Jerzy Szaniawski – Doktorowa (reż. Wojciech Solarz)
1987: „Branzilla” wg opowiadania Tomasza Manna – Primadonna Amati (reż. Michał Kwieciński)
1989: „Maestro” Jarosław Abramow-Newerly – Ksenia (reż. Marek Nowicki)
1989: „Zamek” wg powieści Franza Kafki – Oberżystka (reż. Marek Weiss-Grzesiński)
1990: „Vatzlav” Sławomir Mrożek – Nietoperzowa (reż. Kazimierz Dejmek).

FILM

Jako aktorka filmowa, debiutowała w filmie „Ewa chce spać” z 1957.
Wystąpiła w trzydziestu trzech filmach, najczęściej w rolach drugoplanowych i epizodycznych. Zazwyczaj grała niezależne i uwodzące kobiety, dzięki czemu w latach 60. i 70. uchodziła za symbol seksu.
Rolę wiodącą dostała w filmie „Jutro premiera” z 1962, w którym zagrała młodą, inteligentną i niepunktualną aktorkę, Barbarę.
Znaczące w jej filmografii tytuły to również „Lekarstwo na miłość” z 1966 i „Jowita” z 1967. W „Lekarstwie na miłość”, nakręconym na podstawie powieści „Klin” Joanny Chmielewskiej, zagrała główną rolę architektki Joanny, uwikłanej w intrygę kryminalną. Z kolei, jej rola osamotnionej żony trenera Księżaka w „Jowicie” uchodzi za najpoważniejszą w jej filmowym dorobku, i była także ceniona przez nią samą.

„ZIEMIA OBIECANA”. LUCY ZUCKEROWA

W 1975 Jędrusik zagrała w „Ziemi obiecanej” wg powieści Władysława Reymonta, w reżyserii i ze scenariuszem Andrzeja Wajdy. Wcieliła się w postać Lucy Zuckerowej – znudzonej życiem żony zamożnego żydowskiego fabrykanta, która nawiązuje romans z jednym z głównych bohaterów – Karolem Borowieckim (Daniel Olbrychski). Aktorka dostała angaż do tej roli po rezygnacji Violetty Villas.
Według niektórych krytyków, Jędrusik w filmie była „ostra, rubaszna, cudownie wulgarna, absolutnie bezpruderyjna”. Rola ta została przez wielu uznana za najodważniejszą kobiecą kreację w polskim kinie, a scena erotyczna Lucy Zuckerowej z Karolem Borowieckim przeszła do historii.
Jednak, odbiór roli Jędrusik był odmienny za granicą. Caryn James na łamach „The New York Times” określiła Lucy Zuckerową, jako „szczególnie odrażającą i żarłoczną”.
Była to ostatnia rola, w której aktorka tak silnie wyeksponowała swoją seksualność.
W Stanach i we Francji film został uznany za antysemicki. Według Andrzeja Wajdy, było to spowodowane właśnie odważną rolą Jędrusik.
Amerykańscy Żydzi nie dopuścili filmu do rozpowszechniania kinowego w Nowym Jorku i Los Angeles, ze względu na silną wymowę antysemicką, choć przecież Wajda znacznie złagodził tę wymowę obrazu kinowego w stosunku do pierwowzoru literackiego.
Dziennikarze amerykańscy uczynili z antysemityzmu główny temat konferencji prasowej w Los Angeles. Jeden z nich, ostro krytykując film, miał powiedzieć reżyserowi: „Ja wcale nie muszę oglądać tego filmu – wystarczy, że przychodzi z Polski”.
Zarzuty te sprawiły, że „Ziemia obiecana” miała problemy z dotarciem do międzynarodowej publiczności.
Reżyser tak skomentował te zarzuty: „Zrozumiałem, że tragicznego spadku po zagładzie Żydów na polskich ziemiach nie może skwitować żaden film, a już z całą pewnością nie polski. Żydzi w USA nie chcą wywodzić się od tych bezwzględnych w interesach twórców „ziemi obiecanej”. Oni raczej wolą pochodzić od sympatycznego „skrzypka na dachu”.
Późniejsze analizy filmu dowiodły, że stanowił on krytykę nie tyle konkretnej narodowości, ile niszczycielskiej siły pieniądza, jako bodźca do przemian kapitalistycznych na ziemiach polskich.
W marcu 1976 „Ziemia obiecana” znalazła się w ścisłej czołówce filmów, nominowanych do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego. Był czwartym, nominowanym w historii tej nagrody i tej kategorii polskim filmem, po wcześniej nominowanych obrazach „Nóż w wodzie” z 1963 Romana Polańskiego, „Faraon” z 1966 Jerzego Kawalerowicza i „Potop” z 1974 Jerzego Hoffmana. 29 marca 1976 w Los Angeles statuetkę dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego przyznano radzieckiemu utworowi „Dersu Uzała” w reż. Akiry Kurosawy, jako filmowi „nieobrażającemu niczyich uczuć”.
Istnieją trzy wersje „Ziemi obiecanej”. Pierwsza z nich, z 1975, trwała 179 minut. W tym samym roku, opracowana została jednak druga, telewizyjna wersja, rozszerzona do ok. 200 minut (cztery odcinki po 50 minut). Ukazała się w TVP 21 maja 1978. Wersja telewizyjna zawierała dodatkowe materiały, które nie znalazły się w kinowej.
W 2000, na prośbę Wajdy, ukończono przemontowaną i odrestaurowaną wersję filmu, skróconą do 138 minut. W ponownie zmontowanym materiale filmowym, pojawiły się niektóre fragmenty z serialu telewizyjnego, jednak zarazem niektóre wycięto. Wśród usuniętych scen znalazły się kontrowersyjne fragmenty seksu Karola Borowieckego z Lucy Zuckerową. Krytycy upatrywali w tym przejaw autocenzury ze strony Wajdy, który chciał uczynić postać Zuckerowej mniej demoniczną niż w pierwotnej wersji filmowej.
Dopiero w 2012, za zgodą reżysera, oryginalna wersja filmu weszła do ponownej dystrybucji, poddana rekonstrukcji cyfrowej, ze zremasterowanym dźwiękiem wielokanałowym.
Przez polskich krytyków i widzów, film „Ziemia obiecana” został uznany za filmowe arcydzieło. Ów status potwierdził plebiscyt Muzeum Kinematografii w Łodzi z 2015, w którym „Ziemia obiecana” zajęła 1. miejsce na liście najlepszych polskich filmów wszech czasów, wyprzedzając „Rękopis znaleziony w Saragossie” w reż. Wojciecha Jerzego Hasa, oraz „Popiół i diament” w reż. Andrzeja Wajdy.

„HOTEL POLANÓW”

Za jedną z najważniejszych aktorskich kreacji Kaliny Jędrusik uchodzi jej rola w wschodnioniemieckim 3-odcinkowym serialu „Hotel Polanów i jego goście” z 1982. Zagrała w nim Józefinę Polanową, nestorkę żydowskiego rodu, prowadzącego hotel Bohemia w Grenzbrunn. W prasie pisano: „Kalina Jędrusik wszystkie negatywne cechy Polanowej przysłania nieudawaną czułością. To czyni tę rolę wielką. Polanowa prowadzi rodzinę żelazną ręką, ale nie bez miłości. Uważa, że najlepiej wie, jaka powinna być przyszłość jej dzieci, oraz, że to ona musi o nią zawalczyć”.
Ostatni raz na dużym ekranie, Kalina Jędrusik pojawiła się w „Podwójnym życiu Weroniki” z 1991, w roli kierowniczki chóru.
W plebiscycie na najlepszą aktorkę w historii polskiego filmu, zorganizowanym w 1996 przez redakcję pisma „Film” z okazji 100-lecia kina, zajęła trzecie miejsce.

ROLE FILMOWE

1957: „Ewa chce spać” (reż. Tadeusz Chmielewski) – Biernacka, mieszkanka hotelu robotniczego
1958: „Kalosze szczęścia” (reż. Antoni Bohdziewicz) – Sonia, dziewczyna z domu publicznego
1958: „Wolne miasto” (reż. Stanisław Różewicz) – kelnerka w piwiarni
1959: „Sygnały” (reż. Jerzy Passendorfer) – sąsiadka Zosi i Janka
1960: „Niewinni czarodzieje” (reż. Andrzej Wajda) – dziennikarka
1960: „Powrót” (reż. Jerzy Passendorfer) – Anka, żona Andrzeja
1961: „Dziś w nocy umrze miasto” (reż. Jan Rybkowski) – prostytutka
1962: „Jak być kochaną” (reż. Wojciech Jerzy Has) – kobieta, słuchająca w kawiarni wojennych opowieści Rawicza
1962: „Jutro premiera” (reż. Janusz Morgenstern) – Barbara Percykówna, początkująca aktorka
1962: „Czas przybliża, czas oddala”, nowela telewizyjna w ramach filmu „Spóźnieni przechodnie” (reż. Jan Rybkowski) – Anna
1962: „Nauczycielka”, nowela telewizyjna w ramach filmu „Spóźnieni przechodnie” (reż. Jan Rybkowski) – w roli samej siebie
1962: „Szpital”, film krótkometrażowy (reż. Janusz Majewski) – kobieta, śpiewająca w szafie
1962: „Śpiewa Kalina Jędrusik”, film, złożony z czterech piosenek artystki, zarejestrowanych przez telewizję (reż. T. Kołaczkowski, Ryszard Lindenbergh, Stanisław Wohl)
1964: „Pingwin” (reż. Jerzy Stefan Stawiński) – dubbing postaci Baśki
1964: „Upał” (reż. Kazimierz Kutz) – Zuzanna, szefowa dziewczęcej brygady antyudarowej im. Kupały
1965: „Uprzejmy morderca”, odcinek serialu telewizyjnego „Kapitan Sowa na tropie” (reż. Stanisław Bareja) – Kazimiera Paluch „Fatima”
1965: „Lekarstwo na miłość” (reż. Jan Batory) – Joanna
1965: „Niedziela pierwsza”, nowela w ramach filmu „Zawsze w niedziel” (reż. Ryszard Ber) – Irena Krawczyk, żona bramkarza Antoniego
1966: „Gdzie jest trzeci król” (reż. Ryszard Ber) – Małgorzata Sadecka, konserwatorka dzieł sztuki, współpracująca z gangiem
1966: „Odwiedziny o zmierzchu” (reż. Jan Rybkowski) – dama, kochanka hrabiego
1967: „Jowita” (reż. Janusz Morgenstern) – Helena Księżak, żona trenera
1968: „Lalka” (reż. Wojciech Jerzy Has) – Kazimiera Wąsowska
1968: „Molo” (reż. Wojciech Solarz) – Wanda, dziennikarka
1970: „Dzięcioł” (reż. Jerzy Gruza) – dziewczyna na prywatce
1971: „Nos” (reż. Stanisław Lenartowicz) – kochanka majora Kowalewa
1974: „Ziemia obiecana” (reż. Andrzej Wajda) – Lucy Zuckerowa, żona fabrykanta
1975: „Mazepa” (reż. Gustaw Holoubek) – kasztelanowa Robroncka
1980: „Levins Mühle”, tytuł polski „Młyn Lewina”, film NRD (reż. Horst Seemann) – Antonia, Cyganka
1981: „Pogotowie przyjedzie” (reż. Zbigniew Rebzda) – wicedyrektorka pogotowia
1982: „Hotel Polan und seine Gäste”, tytuł polski „Hotel Polanów i jego goście”, serial TV NRD (reż. Horst Seemann) – Józefina Polan
1984: „Baryton” (reż. Janusz Zaorski) – Gertruda, charakteryzatorka śpiewaka Antonia Taviatiniego
1984: „O-bi, o-ba. Koniec cywilizacji” (reż. Piotr Szulkin) – żona milionera
1984: „Porcelana w składzie słonia” (reż. Andrzej Czekalski) – w roli samej siebie
1985: „C.K. Dezerterzy” (reż. Janusz Majewski) – madame Elli
1985: „Dziewczęta z Nowolipek” (reż. Barbara Sass) – Maria Prymasiak, córka stróżowej kamienicy
1985: „Jezioro Bodeńskie” (reż. Janusz Zaorski) – kobieta, słuchająca muzyki Chopina
1987: „Misja specjalna” (reż. Janusz Rzeszewski) – aktorka z rewii
1988: „Hanussen”, film prod. niem.-węgierskiej (reż. István Szabó) – baronowa Stadler
1990: „Jeremi Przybora”, film dokumentalny (reż. Magda Umer) – fragmenty wieczorów Kabaretu Starszych Panów z udziałem artystki
1991: „30 Door Key”, tytuł polski „Ferdydurke” (reż. Jerzy Skolimowski) – profesorowa Filidor
1991: „La double vie de Véronique”, tytuł polski „Podwójne życie Weroniki” (reż. Krzysztof Kieślowski) – kierowniczka chóru.

ŚMIERĆ STANISŁAWA DYGATA

Beztroski okres romansów Kaliny Jędrusik zakończyła ciężka choroba, a potem śmierć Stanisława Dygata w 1978.
Stało się to, kiedy Kalina przebywała na tournée. Nie była przy mężu, gdy ten doznał zawału.
Prawdopodobnie przez wyrzuty sumienia, Kalina postanowiła diametralnie zmienić swoje życie.
Przyjęła chrzest i popadła w dewocję.
Miłość do Dygata przelała na zwierzęta. Ukochane koty karmiła w swoim mieszkaniu na Żoliborzu, luksusowym w tamtych czasach mięsem, po które Polacy godzinami stali w długich kolejkach.
Niestety, opieka nad czworonogami przyczyniła się do śmierci aktorki.

ŚMIERĆ KALINY JĘDRUSIK

Kalina Jędrusik zmarła w nocy, 7 sierpnia 1991, na skutek ataku astmy oskrzelowej, na tle uczulenia na sierść kota.
13 sierpnia 1991 została pochowana w Alei Zasłużonych cmentarza Powązkowskiego w Warszawie.

R.I.P. [*]

(w oparciu m.in. o Wikipedia, „Taka miłość się nie zdarza” TVN, Piotr Gacek „Kalina Jędrusik. Muzykalność na życie”, Aleksandra Szarłat „Celebryci z tamtych lat. Prywatne życie wielkich gwiazd PRL”, gazeta.pl, polskatimes.pl).

KALINOWE SERCE – FUNDACJA i KAWIARNIA ARTYSTYCZNA

Kalinowe Serce – to kawiarnia i salon artystyczny na warszawskim Żoliborzu, przy ul. Krasińskiego 25, tuż przy domu Kaliny Jędrusik.
Otwarcie kawiarni miało miejsce 19 września 2012, w rocznicę śmierci patronki lokalu.
Znajduje się tu klub, herbaciarnia, kawiarnia, antykwariat i scena kameralna. Goście mają możliwość obcowania ze sztuką, poprzez kameralne koncerty i recitale, wieczory autorskie, małe formy teatralne, wernisaże, a także spotkania z osobami, opowiadającymi o Żoliborzu i Kalinie Jędrusik, która mieszkała w tej dzielnicy przez ponad 20 lat.
Założycielem kawiarni, połączonej z salą koncertową, jest Fundacja Artystyczna im. Kaliny Jędrusik „Kalinowe Serce”, powstałej w grudniu 2008, która zajmuje się wspieraniem młodych artystów, oraz pielęgnowaniem pamięci o Kalinie Jędrusik http://www.kalinoweserce.pl/kalinowe-serce.html

PIOSENKI KALINY JĘDRUSiK

„Bo we mnie jest seks” Audio

„Do ciebie szłam” Official TV 1962

„Z kim tak ci będzie źle jak ze mną” Live in Opole 1964

Jeremi Przybora i Kalina Jędrusik – „To będzie miłość nieduża”, Official TV 1964

„Dla ciebie jestem sobą” Official TV 1965

„Ja nie chcę spać” Official TV 1977

„Ja się boję sama spać” Official TV 1977

„Na całych jeziorach – ty” Official Video

„Jak ty nic nie rozumiesz” Audio

Kalina Jędrusik podczas próby w Opolu 1965

Piosenki z programu „Wieczorny gość” TVP 1977

„Z kim tak ci będzie źle jak ze mną” Live in Opole 1988

W 1992 powstał film dokumentalny „Kalina”, zaś w 1995 film TVP:
„Nie odchodź. 12 wspomnień o Kalinie Jędrusik” – film dokumentalny TVP 1995

Kalina Jędrusik – Recital Live, TVP 1978
Magda Umer przedstawia dorobek piosenkarski Kaliny Jędrusik. Rozmowa z artystką jest okazją do wspomnień o najpopularniejszych i najbardziej znaczących przebojach w jej karierze aktorskiej i piosenkarskiej. Spotkanie ilustrują fragmenty piosenek, śpiewane przez Kalinę Jędrusik i Magdę Umer

FILM „BO WE MNIE JEST SEKS” 2021
W tym roku wchodzi na ekrany kin film o Kalinie Jędrusik – „Bo we mnie jest seks”, w reżyserii Katarzyny Klimkiewicz.
W główną rolę wcieliła się Maria Dębska. W filmie pojawiają się wspaniałe postaci z otoczenia artystki – Stanisław Dygat, Jeremi Przybora, Barbara Krafftówna, Kazimierz Kutz, Tadeusz Konwicki. Pojawia się również Władysław Gomułka.
Zdjęcia do produkcji realizowano w kultowych warszawskich miejscach – w Parku Rydza-Śmigłego, na ul. Czackiego i Smoczej, na Pl. Konstytucji, na terenie kina Tęcza, w przestrzeni basenu w Pałacu Młodzieży, w Teatrze Polskim, Teatrze Wielkim w sali im. Młynarskiego, a także na Torze Służewiec https://www.kobieta.pl/…/bo-we-mnie-jest-seks-film-o…