sty 4 2019
Marek Stryszowski
Oprac. Ewa Kałużna, fot. Łukasz Grochólski
4 stycznia 1948 r. urodził się muzyk jazzowy, saksofonista, wokalista, kompozytor, multiinstrumentalista (gitara, fagot, klarnet basowy), wieloletni członek zespołu Laboratorium –
MAREK STRYSZOWSKI
Urodził się w Wieliczce, i tam też, wspólnie ze szkolnym kolegą, Januszem Grzywaczem, zakładał pierwsze zespoły – Śmiacze (The Smilers) i Lamparty. Były to zespoły amatorskie. Jednak już grupa Tytani, która powstała w połowie lat 60., dzięki licznym koncertom rhythm and bluesowym była w stanie zarobić na swoje utrzymanie. Grupa zdobywała pierwsze laury w przeglądach zespołów młodzieżowych.
Po ukończeniu szkoły średniej, Marek Stryszowski zapragnął zostać inżynierem. Z muzyką nie zerwał jednak całkowicie – równolegle ze studiami na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie pobierał naukę w średniej szkole muzycznej, w klasie fagotu.
Ponowne spotkanie z Januszem Grzywaczem w 1970 zaowocowało utworzeniem jazz-rockowego zespołu LABORATORIUM.
Debiut zespołu miał miejsce 14 lipca 1970 w Krakowie. Wykonali wówczas suitę „Anioły”.
Pierwszy skład Laboratorium tworzyli: Janusz Grzywacz (fortepian), Marek Stryszowski (fagot, śpiew), Wacław Łoziński (flet), Edmund Mąciwoda (gitara basowa), zastąpiony później przez Macieja Górskiego, oraz Mieczysław Górka (perkusja).
W 1971 formacja wystąpiła na festiwalu Gitariada ’71.
Janusz Grzywacz wspomina: „Zadebiutowaliśmy na festiwalu, który sam sobie zorganizowałem w Nowej Hucie – Gitariada ’71. Zorganizowałem konkurs oczywiście po to, by go wygrać. Dobrałem sobie znakomite jury z Janem Poprawą, które bezbłędnie wskazało Laboratorium. W nagrodę za to pojechaliśmy na warsztaty do Chodzieży. Warsztaty w Chodzieży były wówczas wydarzeniem pionierskim w Polsce, choć podobne spotkania miały już miejsce na świecie. Wśród prowadzących zajęcia z młodymi muzykami był m.in. cały kwintet Tomasza Stańki. To, co graliśmy to nie był jazz. To, że ewentualnie może być to jazz – okazało się właśnie na warsztatach w Chodzieży. Wychodząc na scenę nie wiedzieliśmy, co będziemy grać. To był free w czystej postaci. Nie było specjalnie ustalanych form, bazowało się na ostinatach, co wtedy było modne. Trochę podążało to w stronę 'elektrycznego’ okresu Milesa Davisa” (Wikipedia).
„Warsztaty w Chodzieży troszeczkę nam namieszały w głowach. W związku z tym powstała taka muzyka, jaką robiliśmy. Teraz się nawet mówi, że była to muzyka kultowa. Wtedy nikt nie grał tutaj muzyki fusion, muzyki jazz-rockowej. Chyba jako pierwsi w Polsce zaczęliśmy taką muzykę grać. To była muzyka mocno osadzona w realiach rockowych, a jednocześnie warsztaty w Chodzieży dały nam nieco inne spojrzenie na frazowanie. To była wtedy bardzo świeża rzecz” – opowiada Marek Stryszowski (Wikipedia).
W początkowym okresie Laboratorium prezentowało głównie muzykę akustyczną, będącą wyrazem poszukiwań i eksperymentów.
Już na debiutanckiej płycie – „Laboratorium” – nagranej ze Zbigniewem Seifertem, znalazły się kompozycje, pokazujące specyficzne spojrzenie na harmonię i budowanie napięcia w muzyce. Nagranie było nagrodą za zajęcie drugiego miejsca na festiwalu Jazz nad Odrą ’72.
„Od pierwszej płyty szukaliśmy własnych brzmień. Nie ma na niej jeszcze syntezatorów, ale są preparowane struny fortepianu, Mietek Górka uderza dziwnymi przedmiotami w bębny, a Marek moduluje swój głos prostym 'echem’ produkcji czechosłowackiej. Niewątpliwie te ucieczki od brzmień standardowego kwartetu jazzowego pomogły nam zaistnieć. Inne brzmienie to inna muzyka, inna wrażliwość. Sytuacja, w jakiej wówczas znajdowała się Polska, a co za tym idzie – ograniczony dostęp do płyt i nagrań z Zachodu, nie okazał się przeszkodą” – wspomina Janusz Grzywacz.
Laboratorium & Zbigniew Seifert – „Plazma” (1972) https://www.youtube.com/watch?v=Y4uZLVjkFuo
W 1973 zespół został po raz kolejny laureatem festiwalu Jazz nad Odrą (I miejsce oraz nagroda za kompozycję Janusza Grzywacza „Prognoza na jutro”) i wszedł w profesjonalne środowisko muzyczne.
Pierwszy występ zagraniczny miał miejsce w 1974. Był to festiwal Jazzwerkstatt Peitz w NRD, gdzie formacja wystąpiła obok Klausa Schulze. Potem zespół coraz częściej wyjeżdżał na festiwale i trasy koncertowe po całej Europie – od San Sebastián, poprzez Zurych, aż po Bombaj.
W 1975 Laboratorium przez krótki okres współpracowało z Czesławem Niemenem i Tomaszem Stańko.
W zespole, jak i w jego muzyce, zaczęły się przeobrażenia. Janusz Grzywacz zaczął posługiwać się nowoczesnymi instrumentami klawiszowymi, jak elektryczne pianino czy syntezator, Stryszowski grał na saksofonie i porzucił tradycyjną wokalistykę. Skład formacji uległ zmianie – odszedł Wacław Łoziński, a Górskiego zastąpił Krzysztof Ścierański, dołączył także jego brat – Paweł Ścierański, gitarzysta.
W 1975 Marek tryszowski zdobył indywidualnie Grand Prix oraz nagrodę publiczności na V Lubelskich Spotkaniach Wokalistów Jazzowych, czego konsekwencją było zaproszenie Marka na pierwszy światowy festiwal Jazz Yatra w Bombaju oraz koncerty festiwalowe w Kalkucie i Punie w Indiach, wraz z grupą Laboratorium.
Latem 1976 formacja zarejestrowała swój pierwszy pełnoprawny album – „Modern Pentathlon” https://www.youtube.com/watch?v=9nd9k04KRM0
Dwa lata później grupa Laboratorium, słynna już jest nie tylko w Polsce, ale także w Europie (uznana za czołową grupę jazz-rockową lat 70. i 80.) wiele koncertowała i nagrywała kolejne płyty (w sumie 9 krążków).
Pod koniec lat 70. doszło do kolejnych zmian personalnych w zespole – z grupą rozstał się Mieczysław Górka, a jego miejsce zajął Andrzej Mrowiec, zaś miejsce Krzysztofa Ścierańskiego i jego brata Pawła zajęli Krzysztof Olesiński oraz Ryszard Styla.
W 1984 Laboratorium zostało zredukowane do tria, w którym na perkusji grał Jan Pilch.
W 1985 Janusz Grzywacz występował z Jaroslawem Śmietaną, który przez jakiś czas grał z Laboratorium na stałe.
W kolejnych latach założyciele formacji oddali się swoim własnym projektom, zaś zespół został rozwiązany w 1991.
W 1996 formacja kilkakrotnie powracała na scenę, m.in. świętując swoje 25-lecie (dokument telewizyjny „25 lat Laborki” ukazał na DVD „Old School Fusion Live” w 2006).
Dyskografia Laboratorium:
Laboratorium (1972) https://www.youtube.com/watch?v=Y4uZLVjkFuo
Modern Pentathlon (1976) https://www.youtube.com/watch?v=9nd9k04KRM0
Aquarium Live No 1 (1977) https://www.youtube.com/watch?v=BkHsIQfIV4Y
Diver (1978) https://www.youtube.com/watch?v=R3gO8gAzzPI
Quasimodo (1979) https://www.youtube.com/watch?v=d4HOWU5U5d8
Nogero (1980) https://www.youtube.com/watch?v=flbhaNGIl88
The Blue Light Pilot Live (1982) https://www.youtube.com/watch?v=UT6v0me2QrE
No. 8 (1984) https://www.youtube.com/watch?v=96nTi2m1xcY
Anatomy Lesson (1986) https://www.youtube.com/watch?v=8PhkKSob8F0
Ostatni studyjny album z tego okresu, „Anatomy Lesson”, był kontynuacją kolejnych poszukiwań muzycznych. Zastosowano vocoder, sample oraz wzbogacono warstwę rytmiczną poprzez zaangażowanie perkusjonalisty Jana Pilcha, a także gościnny udział skrzypka Jana Błędowskiego.
W 2006 Metal Mind Productions wydało 10-płytowy box „Laboratorium Anthology 1971-1988 Nagrania wszystkie (no…prawie wszystkie)”, poszerzone o nigdy wcześniej nie wydaną płytę „Zdrowie na budowie” https://www.discogs.com/Laboratorium-Anthology-19…/…/2797189
Wydawnictwo to dało początek reaktywacji Laboratorium, w składzie: Janusz Grzywacz, Marek Stryszowski, Krzysztof Ścierański, Marek Raduli, Grzegorz Grzyb (okazjonalnie Toamasz Grochot i Paweł Mąciwoda) –
Laboratorium @ Bielska Zadymka Jazzowa 2008 https://www.youtube.com/watch?v=_GsfVkzA0T8
Występ podczas United Europe Jazz Festival w Zakopanem w 2006 miał być jednorazowy, ale formacja gra do dzisiaj i wydaje nowe płyty.
Niestety, 23 lipca 2018 Grzegorz Grzyb zginął tragcznie, potrącony przez samochód podczas jazdy na rowerze [*]
Obecnie razem z Laboratorium często występuje wibrafonista Bernard Maseli.
Marek Stryszowski prowadzi również własne projekty muzyczne.
W 1985 powstał zespół Staupi Bend, czyli trio w składzie Marek Stryszowski-Grażyna Auguścik-Jan Pilch.
W 1986 Stryszowski założył własną kapelę fusion – Little Egoists.
Równolegle prowadził drugi zespoł – Electric Shepard.
Ponieważ z czasem oba zespoły zaczęły występować w niemal identycznych składach, zdecydował się na jedną z nazw, i na scenie pozostali Mali Egoiści –
Little Egoist – „Miczibuczi Totoya” 1988 https://www.youtube.com/watch?v=6jpC3_mTaNw
W 1988 nagrali dla szwajcarskiej wytwórni Face Music swoją pierwszą płytę – „Radio Wieliczka”.
Kolejne płyty pod szyldem Little Egoists to „Two Fingers” i „10 years”.
W latach 1991-1995 Marek Stryszowski współpracował z etno-jazzowym zespołem Sharkiat, nagrywając w Kairze płytę “Camel Dance”.
Od 1992, po koncertach w chicagowskich klubach, nawiązał współpracę z amerykańskimi muzykami, których angażował do swoich projektów z Little Egoists w Polsce i za granicą.
Obecnie Marek Stryszowski koncertuje z Little Egoists (lider) oraz z Laboratorium, a także – okazjonalnie – z C.C. Band i Free-Dom.
Zapraszany jest również do projektów muzycznych innych muzyków.
Równolegle do prowadzonej działalności koncertowej i wydawniczej realizuje szereg projektów autorskich.
Działalność społeczna Marka Stryszowskiego zajmuje znaczące miejsce w jego biografii. Za tę działalność, a także za osiągnięcia artystyczne, został w 2005 odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz Nagrodą Burmistrza Wieliczki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury.
Zespół Laboratorium wystąpił podczas Gali Fryderyków 2018, w koncercie-hołdzie dla Zbigniewa Wodeckiego https://web.facebook.com/laboratoriumofficial/videos/375780889513600/
2 listopada 2018 miała miejsce premiera nowego albumu Laboratorium – „Now”, który jest pierwszym studyjnym albumem Laborki po trzydziestu dwóch latach. Został on nagrany w następującym składzie:
Janusz Grzywacz – piano, el.piano, synth, vocoder, loops programming
Marek Stryszowski – soprano sax, alto sax, vocals
Marek Raduli – guitar
Krzysztof Ścierański – bass guitar, midi bass guitar
oraz śp. Grzegorz Grzyb – drums.
Na płycie znalazło się dwanaście utworów, w tym „Laboratorium”, w którym gościnnie zaprezentował się O.S.T.R. Wśród zaproszonych gości, obok rapera, znaleźli się także Bernard Maseli oraz Jarosław „Jaroz” Pakuszyński.
„Są zespoły, których kult istnieje bez względu na to, z jakimi przerwami tworzą, i w jakim kierunku podąża ich muzyka. Do nich należy zespół Laboratorium, który powraca po 32 latach ze studyjną płytą “Now”.
Co ciekawe, grupa wciąż podąża własną drogą muzycznych poszukiwań. Ich jazz-rockowa dusza nabrała nowego wymiaru, jeszcze większej dojrzałości i otwartości. Nie powinno to dziwić w końcu w skład grupy wchodzą wybitni muzycy.
Określenie ich muzyki mianem jazz-rocka nie odzwierciedla w pełni tego, co można usłyszeć na płycie. To fuzja różnorodności muzycznej, uderzająca w nieco odmiennej świadomości i będąca w kontrze do dzisiejszych modnych gatunków muzycznych. Co nie znaczy, że panowie boją się korzystać z nowszych rozwiązań” http://polskaplyta-polskamuzyka.pl/…/11/18/laboratorium-now/
„Laboratorium” z płyty „Now” – Laboratorium feat. O.S.T.R. https://www.youtube.com/watch?v=-ghGZZ51Mj0
Posłuchajmy także:
Laboratorium „What’s New in the Forrest” 1982
Janusz Grzywacz: keyboards
Marek Stryszowski: alto & soprano saxes, vocal
Ryszard Styła: guitar
Krzysztof Olesiński: bass guitar
Andrzej Mrowiec: drums https://www.youtube.com/watch?v=67TqY6JzFVQ
Laboratorium @ Jazz na Starówce 2011
Marek Stryszowski – ss, as, voc
Janusz Grzywacz – kb, voc
Marek Raduli – g
Krzysztof Ścierański – bg
Grzegorz Grzyb – dr https://www.youtube.com/watch?v=brP1dbX3Cis
Laboratorium – „I’m So Glad, Punk Is Dead” 2015
Janusz Grzywacz – piano, synt, seq
Marek Stryszowski – voc, sax
Marek Raduli – g
Krzysztof Ścierański – b
Bernard Maseli – vib
Grzegorz Grzyb – dr https://www.youtube.com/watch?v=-KC0o_dgf8A
Marek Stryszowski @ 33. Forum Humanum Mazurkas 2018 https://www.youtube.com/watch?v=teknEO1Yyvc
Laboratorium – „Latin Groove” (Pol’and’Rock 2018) https://www.youtube.com/watch?v=jA8lwrBHfVA
JUBILATOWI ŻYCZYMY WSZYSTKIEGO NAJLEPSZEGO, STO LAT !!!