sty 20 2025

Michał Urbaniak

Michał Urbaniak podczas odsłonięcia gwiazdy w Łódzkiej Alei Sław na ul. Piotrkowskiej w 2018.

Oprac. Radosław Czapski, źródła: culture.pl, Małgorzata Kosińska, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, październik 2006; aktualizacja: marzec 2019, MG, Wikipedia.org.
Fot. Andrzej Rumianowski, Mirek Rakowski, arch. Michała Urbaniaka, R. Gajewski, lodzpelnakultury.pl, tvp.pl

 

22 stycznia 2025 swoje 82. urodziny świętuje muzyk jazzowy, multiinstrumentalista, skrzypek i saksofonista, jeden z najwybitniejszych rodzimych twórców jazzu, kompozytor, aranżer, współtwórca tzw. polskiej szkoły jazzu oraz nowojorskiego fusion jazzu. Jako pierwszy kreator muzyki fusion wprowadził jazz-rock, rap i hip hop do jazzu. Od 1970 gra na pięciostrunowych skrzypcach wykonanych specjalnie dla niego, a także na syntezatorze skrzypcowym, saksofonach sopranowym, altowym i tenorowym oraz na lyrikonie.

Urodził się 22 stycznia 1943 w Warszawie jako syn Edmunda Michałowskiego i Ireny Wysockiej. Gdy był dzieckiem, jego rodzice się rozstali, a po ślubie matki – z zawodu szwaczki – z Marianem Urbaniakiem przyjął nazwisko ojczyma. Dorastał w Łodzi, gdzie od szóstego roku życia uczył się gry na skrzypcach, a później kształcił się w tamtejszym Liceum Muzycznym.

Rozpoczynał od nauki skrzypiec klasycznych, ukończył Liceum Muzyczne w Łodzi. W tym czasie współpracował z amatorskim zespołem dixielandowym Tiger Rag. Na saksofonie nauczył się grać samodzielnie. W 1961 rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie w klasie skrzypiec Tadeusza Wrońskiego. Odnosił duże sukcesy, zdobył nawet stypendium u Dawida Ojstracha w Moskwie – wybrał jednak jazz. W wywiadzie z Karolem Sakosikiem mówił:

,,Jak ktoś ma talent, to szkoła mu nie zaszkodzi, nauczy czytania i pisania nut. Ale muzyki nie nauczy. Przy muzyce rytmicznej rzemiosło jest przydatne, ale tylko w niewielkim stopniu. Bardziej potrzebne są serce, dusza, talent i pasja.”

Nawiązał wówczas współpracę z zespołem Zbigniewa Namysłowskiego Jazz Rockers, w którym debiutował na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Jazzowej „Jazz Jamboree” w Warszawie w 1961. W 1962 wraz z kwintetem The Wreckers Andrzeja Trzaskowskiego wyjechał do Stanów Zjednoczonych na koncerty w klubach jazzowych. Podczas tego pobytu występowali także na festiwalach jazzowych w Newport i Waszyngtonie. W latach 1962-64 grał w Kwintecie Krzysztofa Komedy. W 1965 wystąpił w filmie „Jazz aus Polen”, zrealizowanym przez Joachima Berendta dla telewizji zachodnioniemieckiej. W latach 1965-68 przebywał za granicą, głównie w Skandynawii, gdzie nagrywał i współpracował z tamtejszymi muzykami.

Po powrocie do kraju prowadził w latach 1969-72 autorską Grupę Michała Urbaniaka, w skład której – w różnych okresach – wchodzili: Adam Makowicz (pianista), Paweł Jarzębski, Michał Komar i Janusz Kozłowski (basiści), Czesław Bartkowski i Andrzej Dąbrowski (perkusiści) oraz Urszula Dudziak (wokalistka). Z zespołem tym nagrał w 1970 pierwszy zagraniczny album „Parathyphus B”, który został wysoko oceniony w ankiecie pisma „Jazz Podium”. Występował z nim na festiwalach „Jazz Jamboree” w latach 1969-72 oraz festiwalach europejskich – m.in. w Norymberdze, Kongsberg, Molde, Heidelbergu, Montreux (Grand Prix w 1971). W 1971 wystąpił z Violin Summit podczas Berliner Jazztage. Wziął także udział w warsztatach jazzowych Wolfganga Daunera. W maju 1973 zagrał pożegnalny koncert przed polską publicznością i wraz z Urszulą Dudziak – wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Mimo otrzymanego stypendium nie pojął studiów w Berklee College of Music. Przy wsparciu Johna Hammonda zawarł kontrakt płytowy z wytwórnią Columbia, która wydała w Stanach Zjednoczonych jego zachodnioniemiecki album „Super Constellation” pod nazwą „Fusion”. W koncertach promocyjnych tej płyty wzięli udział polscy muzycy jazzowi – Czesław Bartkowski, Paweł Jarzębski i Wojciech Karolak. Nagrane dla Columbii kolejne płyty „Atma” i „Fusion III” zapoczątkowały pasmo amerykańskich sukcesów Michała Urbaniaka i Urszuli Dudziak.

W latach 1975-89 prowadził zespół The Michal Urbaniak Fusion, w którym grali młodzi amerykańscy muzycy, m.in.: Kenny Davis, Tom Guerin, Harold Williams, Ronnie Burrage, Joe Caro, Basil Farrington, Gerald Brown, Bernard Wright i Steve Jordan. Nagrywał z nim płyty, koncertował w renomowanych klubach jazzowych Village Vanguard i Village Gate, salach koncertowych (np. Carnegie Hall), jak również na najważniejszych festiwalach w Nowym Jorku, Newport i Waszyngtonie. Wielokrotnie występował w Europie – tournées po Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech, Niemczech, Szwajcarii i Szwecji. Wśród muzyków, z którymi współpracował, znalazły się największe sławy jazzu – m.in. George Benson, Lenny White, Wayne Shorter, Marcus Miller, Billy Cobham, Joe Zawinul, Ron Carter, Stéphane Grappelli oraz Miles Davis (zaprosił go do projektu „Tutu”). W wywiadzie z Dominką Kawczyńską mówił o swojej współpracy z Davisem:

,,Ostatnio przeczytałem jego piękne zdanie: „Nie nazywajcie mnie legendą. Nazywam się Miles Davis„. Nigdy nie planowałem, że będę z nim nagrywał, ale też nie byłem specjalnie zaskoczony – zespół, który mu towarzyszył, dwa miesiące wcześniej grał ze mną. Marcus Miller miał 15 lat, Bernard Wright tylko 13. Tata przyniósł go na koncert, bo chłopaka nie chcieli wpuścić do klubu. W ciągu godziny nagrałem trzy solówki. Następnego dnia przyszedłem do studia, Miles siedział przy fortepianie z trąbką w rękach. Odłożył ją i zapytał gestem, kim jestem [Michał Urbaniak zaczyna ruszać dłonią w powietrzu, jakby trzymał smyczek]. „How did you play?” – odezwał się Miles. „I think the way you wanted” – odpowiedziałem. „Yeah” – zareagował, a potem zaczął mi masować kark. Pobeczałem się.”

Po trzynastu latach nieobecności w 1986 przyjechał do Polski i wystąpił na „Jazz Jamboree”, prezentując swój amerykański zespół Michal Urbaniak Constellation. Od tego momentu utrzymuje z krajem stały kontakt – m.in. w 1989 wystąpił na koncercie „Komeda żywy”, w 1991 na „Jazz Jamboree”, w 1992 na Festiwalu „Jazz nad Odrą”, w 1994 na benefisie Zbigniewa Namysłowskiego. Na polskich scenach gości regularnie, występując obecnie między innymi podczas takich wydarzeń jak „JAZZ Od Nowa Festival” i uczestnicząc w kolejnych edycjach „Jazz Jamboree”. Prowadzi także działalność pedagogiczną w ramach projektu „Urbanator Days”, od 2005 roku organizując bezpłatne warsztaty i koncerty dla miłośników jazzu.

Michał Urbaniak komponuje również muzykę do spektakli teatralnych, filmów i programów telewizyjnych zrealizowanych w kraju oraz za granicą. W 1999 otrzymał nagrodę za muzykę do filmu „Dług” w reż. Krzysztofa Krauzego, a w 2002 za muzykę do filmu „Eden” w reż. Andrzeja Czeczota na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Wielokrotnie zwyciężał w plebiscytach polskich i zagranicznych pism muzycznych – w latach 1962-63 zajął II miejsce w ankiecie czytelników pisma „Jazz” w kategorii saksofon tenorowy, w ankiecie pisma „Down Beat” w 1975 został zwycięzcą w wyborze krytyków w kategorii talent zasługujący na szersze uznanie, w 1976 zajął II miejsce jako skrzypek jazzowy, w 1992 jego nazwisko znalazło się wśród największych sław jazzu w pięciu kategoriach: album roku (II miejsce), muzyk roku (V miejsce), jazz electronic combo (V miejsce), kompozytor (IX miejsce) i skrzypek (IV miejsce). Również wielokrotnie wybierany był skrzypkiem roku w ankiecie Jazz Top magazynu „Jazz Forum”.

W 2009 roku miała miejsce premiera filmu dokumentalnego „Michał Urbaniak. Nowojorczyk z wyboru” w reżyserii Wiesława Dąbrowskiego. Dwa lata później, w 2011, w ręce czytelników trafiła biografia Michała Urbaniaka autorstwa Andrzeja Makowieckiego – „Ja, Urbanator. Awantury muzyka jazzowego”.

W 2012 roku Urbaniak zadebiutował jako aktor, wystąpił w filmie „Mój rower” w reżyserii Piotra Trzaskalskiego. Za swoją rolę został nawet nagrodzony – otrzymał nagrodę dla najlepszego aktora na Black Nights Film Festival w Tallinie oraz Polską Nagrodę Filmową w kategorii Odkrycie Roku. Jest Honorowym Obywatelem Miasta Łodzi, gdzie dorastał, uczył się w liceum muzycznym i gdzie odbyły się pierwsze jego koncerty. W 2016 otrzymał Złotego Fryderyka jako artysta szczególnie zasłużony dla polskiej muzyki jazzowej. W 2020 roku otrzymał Złotego Popkillera, nagrodę polskiego środowiska hip-hopowego.

JUBILATOWI ŻYCZYMY WSZYSTKIEGO NAJLEPSZEGO, STO LAT !!!

---

By Radosław Czapski • URODZINY •