sty 7 2025

Tomasz „Szakal” Szukalski

 
Oprac. Radosław Czapski, na podst. culture.pl, Janusz R Kowalczyk, informacje prasowe, PAP, JRK, 2 sierpnia 2012, fot. Andrzej Tyszko, Bogdan Nastula, Marek Karewicz, Robert Golla, YouTube, Lechosław Carnelli, Krzysztof Wierzbowski, Henryk Kotowski

---

Winobranie – Nie Mniej Niz 5 – 1973 Polskie Nagrania Muza ‎– SXL 0952

---

 

 

8 stycznia 2025 Tomasz „Szakal” Szukalski obchodziłby 78. rocznicę urodzin. Polski saksofonista jazzowy światowej klasy.

Z kimkolwiek grał, grał lepiej od niego – mówił o Szukalskim Tomasz Stańko.

Tomasz „Szakal” Szukalski, jeden z najwybitniejszych polskich saksofonistów jazzowych. Urodził się 8 stycznia 1947 roku w Warszawie, zmarł 2 sierpnia 2012 roku w Piasecznie.

Szukalski urodził się 8 stycznia 1947 roku w Warszawie, wychował się na Pradze. W Warszawie chodził do muzycznej podstawówki i liceum. Choć ukończył klasę klarnetu, to samodzielnie nauczył się grać na saksofonie sopranowym i tenorowym. Ważnym etapem jego kariery okazał się okres współpracy (od 1972 roku) z zespołem Zbigniewa Namysłowskiego, z którym nagrał takie albumy jak „Winobranie” i „Kuyaviak Goes Funky”. W latach siedemdziesiątych Szukalski grywał też z innymi tytanami polskiego jazzu: Włodzimierzem Nahornym, Tomaszem Stańko, Janem Ptaszynem Wróblewskim.

W 1977 roku Szukalski założył autorski zespół The Quartet, w którego skład weszli basista Paweł Jarzębski, pianista Sławomir Kulpowicz oraz perkusista Janusz Stefański. The Quartet postrzegano jako zespół bez lidera, złożony z wybitnych indywidualności muzycznych, a jego repertuar tworzyły głównie kompozycje Kulpowicza oraz Szukalskiego.

W 1984 roku muzyk zaczął współpracę z nowym zespołem – trio, w którego składzie oprócz niego znaleźli się też Czesław Bartkowski (perkusja) i Wojciech Karolak (instrumenty klawiszowe). Ich album „Time Killers” został uznany przez krytykę za najciekawszą polską płytę jazzową lat osiemdziesiątych.

Saksofon Tomasza Szukalskiego zabrzmiał na ponad stu płytach.

Szukalski – artysta wielkiego formatu – prywatnie potrafił być trudny. Wychowany na warszawskiej Pradze słynął z tego, że często w sporach przechodził do rękoczynów. Uchodził za oryginała – do legendy przeszedł jego koncert na pile mechanicznej zakupionej w sklepie z używanymi maszynami w Puławach.

W ostatnich latach (życia) Szukalski borykał się z problemami zdrowotnymi i materialnymi. Do historii przeszedł koncert „Dzień Szakala”, zorganizowany przez Artura Dutkiewicza i Radio JAZZ, który odbył się 21 listopada 2010 roku w Teatrze Bajka w Warszawie. Zorganizowali go polscy jazzmani, przeznaczając dochód na pomoc Szukalskiemu. Zagrali między innymi: Ewa Bem, Artur Dutkiewicz Trio, Urszula Dudziak Super Band, Leszek Możdżer, Michał Urbaniak, Marcin Wasilewski Trio oraz Aga Zaryan z Zespołem.

Artur Dutkiewicz, pianista jazzowy, wieloletni współpracownik Tomasza Szukalskiego wspominał:

To był największy polski saksofonista, jeden z najwybitniejszych saksofonistów na świecie. Gigant. Grał wiele lat z Tomaszem Stańko, ze Zbigniewem Namysłowskim. To był bardzo otwarty człowiek, bardzo towarzyski. Inspirujący muzyk. Tomasz Szukalski był mistrzem, legendą dla młodych muzyków. Grał na saksofonie w słowiańskim, ciepłym tonie. Gdy ktoś słuchał jego koncertów, nie mógł być obojętny. Tomek stawiał słuchaczy na równe nogi.

Grał w sposób tak przejmujący, że zdarzało się, że na koncertach w czasie jego solówek ludzie płakali, ja też płakałem – wspominał Szukalskiego redaktor naczelny magazynu „Jazz Forum” Paweł Brodowski.

Tomek był jednym z najwybitniejszych polskich muzyków jazzowych, prawdopodobnie największym polskim saksofonistą, jednym z największych w Europie – powiedział Brodowski. – Był artystą niedostrzeganym, może nie potrafił sobie z różnymi sprawami i ludźmi poradzić. Jego kariera niepotoczyła się tak, jak mogła, biorąc pod uwagę jego możliwości, pasję i umiejętności. W ostatnich latach (życia) sobie trochę nie radził, zmagał się z dramatyczną chorobą, z której już nie wyszedł. Nawet nie bardzo wiadomo, na co zmarł, cierpiał na cały kompleks chorób. Ostatni raz grał na saksofonie półtora roku temu. (tekst z sierpnia 2012)

Był jednym z większych buntowników, jakich pamiętam. Wspaniały muzyk – wspominał go Michał Urbaniak. – Tomek nadużywał życia. Dużo podróżował, dużo grał, był wielką indywidualnością.

Jego gra odznaczała się ogromną siłą, ekspresją – dodał Paweł Brodowski. – Nie znosił kompromisów. Być może właśnie ta jego czupurność nie zawsze mu sprzyjała.

Z pewnością jeden z najwybitniejszych polskich saksofonistów – uważa Mariusz Adamiak, organizator festiwalu Warsaw Summer Jazz Days. – Szukalski posiadał coś wyjątkowego, jego brzmienie było rozpoznawalne. Prawdziwy talent, samorodek. Jego silny charakter niestety nie przysłużył się jego zdrowiu, nie dbał zbyt bardzo o siebie. Jego odejście to wielka strata dla polskiego jazzu. Był to jeden z tych muzyków, którzy mieliby wielką szansę na prawdziwą, międzynarodową karierę, gdyby tylko dane mu było żyć i pracować w normalniejszych warunkach.

---

W 1972 wystąpił na płycie zespołu Niebiesko-Czarni, z rock-operą:

„Naga Vol. 1, Vol. 2” Full Album 1972

Winobranie – Nie Mniej Niz 5 – 1973 Polskie Nagrania Muza ‎– SXL 0952
Zbigniew Namysłowski – alto sax, cello, piano
Tomasz Szukalski – tenor sax, bass clarinet
Stanisław Cieślak – trombone, percussion
Paweł Jarzębski – bass
Kazimierz Jonkisz – drums
„Winobranie” 1973

Zbigniew Namyslowski Quintet – „Kujaviak Goes Funky” 1975
Zbigniew Namysłowski – alto sax
Wojciech Karolak – electric piano
Tomasz Szukalski – tenor sax, soprano sax
Paweł Jarzębski – bass
Czesław Mały Bartkowski – drums
„Kujaviak Goes Funky” 1975 Full Album

Fotorelacja z koncertu „Dzień Szakala – Tytani polskiego jazzu dla Tomasza Szukalskiego” 2010 (zdjęcia Krzysztofa Wierzbowskiego i Bogdana Augustyniaka)

W 1973 wystąpił na płycie formacji Novi Singers:
„Rien ne va plus” Full Album 1973

Szukalski pojawił się na historycznym albumie Ptaszyna „Sprzedawcy glonów / Algae Dealers”, nagrania do której powstawały pomiędzy 1971 i 1973. Album zawierał 6 rozbudowanych kompozycji, trwających od ponad 5 do prawie 10 minut każda. Zagrali tutaj wszyscy, którzy liczyli się wtedy w polskim jazzie – 37-osobowy skład:
Andrzej Trzaskowski – piano
Adam Makowicz – electric piano
Wojciech Karolak – organ
Marek Bliziński – guitar
Tomasz Stańko – trumpet
Zbigniew Seifert – alto sax, violin
Włodzimierz Nahorny – alto sax, flute
Zbigniew Namysłowski – alto sax, flute
Michał Urbaniak – soprano sax, violin
Tomasz Szukalski – tenor sax, soprano sax, bass clarinet
Janusz Muniak – tenor sax, soprano sax, flute
Jan Ptaszyn Wróblewski – tenor sax
Waldemar Kurpiński – baritone sax, clarinet
Andrzej Brzeski, Stanisław Cieślak, Jan Jarczyk, Andrzej Piela – trombone
Paweł Jarzębski, Bronek Suchanek – bass
Kazimierz Jonkisz – percussion
Janusz Stefański, Czesław Bartkowski – drums
i inni.

„Sprzedaż glonów / Seaweed Sale” from „Sprzedawcy glonów” 1973

W okresie 1974-1979 Szukalski koncertował i nagrywał płyty w całej Europie z Tomaszem Stańko, w tym m.in. dla prestiżowego wydawnictwa ECM. Wystąpił na kultowym albumie Stańko „Twet” z 1974, wydanym w serii Polish Jazz, a nagranym z gwiazdorską obsadą:
Tomasz Stańko – trumpet
Tomasz Szukalski – tenor sax, soprano sax, bass clarinet
Peter Warren – bass
Edvard Vesala – drums
„Twet” z albumu „Twet” 1974

W grudniu 1975 Szakal, razem z basistą Dave’em Hollandem i perkusistą Edwardem Vesalą, uczestniczył w nagraniu albumu „Balladyna” – pierwszego autorskiego wydawnictwa Tomasza Stańko dla ECM.

W 1976 została nagrana płyta koncertowa „Tomasz Stańko / Edward Vesala Quartet – Live at Remont”, w składzie:
Tomasz Stańko – trumpet
Tomasz Szukalski – tenor sax, soprano sax
Antti Hytti – bass
Edward Vesala – drums, percussion
„First Song” from „Live at Remont” 1976, Side A

Tomasz Stańko / Edward Vesala Quartet – „1st Song”, Live in Helsinki 1976
Tomasz Stanko – trumpet
Tomasz Szukalski – sax
Pekka Sarmanto – bass
Edward Vesala – drums, percussion

W 1979 ukazała się płyta Tomasza Stańko „Almost Green”, nagrana z Tomaszem Szukalskim, basistą Palle Danielssonem i perkusistą Edwardem Vesalą:
„Almost Green” Full Album 1979

Do współpracy z Tomaszem Stańko Szakal wrócił w latach 1993-1994. Wystąpił na dwóch kolejnych albumach.

„Farewell to Maria” to płyta, zawierająca ścieżkę dźwiękową do filmu „Pożegnanie z Marią” w reż. Filipa Zylbera, nagrana przez Tomasza Stańko z towarzyszeniem muzyków jazzowych i sekcji smyczkowej. Skład tworzyli:
Tomasz Stańko – trumpet
Tomasz Szukalski – tenor sax, soprano sax, bass clarinet
Leszek Możdżer – piano
Janusz Skowron – keyboards
Wojciech Nowacki – cello
Adam Cegielski, Andrzej Cudzich – bass
Piotr „Jackson” Wolski – percussion
Cezary Konrad – drums
Boguslawa Brajczewska – viola
Maciej Strzelczyk, Anna Staniak, Patrycja Barwińska – violin
„Conclusion” from „A Farewell to Maria” 1993

Płyta Tomasza Stańko „Balladyna – Theater Play Compositions” z 1994 została nagrana do sztuki „Balladyna” wg Juliusza Słowackiego, w reż. Rudolfa Zioły. Wystąpili:
Tomasz Stańko – trumpet
Tomasz Szukalski – tenor sax, soprano sax, bass clarinet
Marcin Wasilewski – piano
Piotr Wolski, Zbigniew Brysiak – percussion
Sławomir Kurkiewicz – bass
Michał Miśkiewicz – drums
Ewa Wanat – vocal
„Balladyna – Theater Play Compositions” 1994

W latach 2000. nastąpiła kolejna współpraca obu muzyków.
We wrześniu 2005 został nagrany album Stańko „Wolność w sierpniu / Freedom in August”, z udziałem Tomasza Szukalskiego, Marcina Wasilewskiego, Sławomira Kurkiewicza, Michała Miśkiewicza, Janusza Skowrona, Apostolisa Anthimosa i sekcji smyczkowej:
„Wolność w sierpniu” – Full Album 2005

Tomasz Szukalski – soprano sax
Tomasz Stańko – trumpet
Adam Makowicz – electric piano
Wojciech Karolak – keyboards
Czesław Bartkowski – percussion
Jazz Studio of Polish Radio, Jan Ptaszyn Wróblewski – conductor
„Drums Dream” 1976

„Druga swobodna etiuda” feat. Tomasz Szukalski from „Drums Dream” 1976

W latach 1975-1976 Szakal współpracował i nagrywał z zespołem SBB. Pojawił się na albumie „Sikorki” z 1975. Były to nagrania radiowe SBB z lat 1973-1976, początkowo dostępne jedynie w boksie „Anthology”, a od 2006 jako odrębna płyta – „Sikorki”:
Józef Skrzek – vocal, bass guitar, harmonica, piano
Apostolis Anthimos – guitar
Jerzy Piotrowski – drums
Guests:
Tomasz Stańko, Andrzej Przybielski – trumpet
Tomasz Szukalski – soprano sax, tenor sax
Jan Błędowski – violin
SBB – „Sikorki” 1975

W latach 1980-1981 Szakal i i Józef Skrzek stworzyli duet, grający wysublimowane fusion. Powstała wówczas słynna płyta „Ambitus Extended”, nagrana w 1981, a wydana w 1983:
Tomasz Szukalski – bass clarinet, tenor sax, sopranino sax
Józef Skrzek – synthesizer, clavinet, bass guitar, electric piano
„Out of the Ordinary” from „Ambitus Extended” 1983

Józef Skrzek, Tomasz Szukalski, Sławomir Piwowar, Andrzej Ryszka – Live @ Jazz Jamboree ’81, Congres Hall, Warsaw, October 24th, 1981 Full Concert

https://www.youtube.com/watch?v=w7XAuM_rwfI

W 1982 Skrzek i Szukalski nagrali wspólnie przebojową, prog-rockową płytę „Wojna światów. Następne stulecie”, z muzyką do filmu Piotra Szulkina:
Józef Skrzek – bass guitar, harmonica, keyboards, piano, electric piano, vocal
Tomasz Szukalski – tenor sax, soprano sax
Robert Gola – guitar
Hubert Rutkowski – bells, trimpani
Janusz Ziomber – drums
„Wojna światów. Następne stulecie” – Temat filmowy

W 1987 Szukalski pojawił się na albumie Tadeusza Nalepy „Sen szaleńca / A Fool’s Dream”:
Tadeusz Nalepa – guitar, vocal
Andrzej Nowak – guitar
Rafał Rękosiewicz – keyboards
Tomasz Szukalski – sax
Bogdan Kowalewski – bass guitar
Jarosław Szlagowski – drums
„Sen szaleńca” Full Album 1987

Tadeusz Nalepa i Tomasz Szukalski – „Jest gdzieś taki dom”, Audio

The Quartet zaliczany był do najważniejszych zespołów jazzowych Europy. Niestety, przetrwał tylko 2 lata.

W 2006 zespół został na krótko reaktywowany:
The Quartet – Live @ Festiwal Jazz na Starówce 2006
Tomasz Szukalski – tenor sax
Sławomir Kulpowicz – piano
Paweł Jarzębski – bass
Janusz Stefański – drums

Sławomir Kulpowicz ‎- „The Quartet” 2013, Ful Album
Part 1

Part 2

W 1984, wraz z nowym triem, z Czesławem Bartkowskim na perkusji i Wojciechem Karolakiem na instrumentach klawiszowych, muzyka saksofonisty nabrała większego wigoru. Ich album „Time Killers” został uznany za najciekawszą polską płytę jazzową lat 80.
Tomasz Szukalski – tenor sax, baritone sax
Wojciech Karolak – organ, synthesizer
Czesław Mały Bartkowski – drums
„Time Killer” from „Time Killers” 1984

https://www.youtube.com/watch?v=jbpvg8clDgw

„Double B” from „Time Killers” 1984

„Trata tata” from „Time Killers” 1984

https://www.youtube.com/watch?v=v-AufMDXMz4

W 1985 Szukalski nagrał album „Tina Kamila”, na którym pojawili się basista Dariusz Oleszkiewicz, perkusista Czesław Bartkowski, klawiszowiec Wojciech Karolak oraz Grand Standard Orchestra, pod dyrekcją Jana Ptaszyna Wróblewskiego. Szakal zagrał tu na saksofonie subkontrabasowym:
„Tina Kamila” 1985

„My One and Only Love” from „Tina Kamila” 1985

W 1986 ukazał się album kwartetu Tomasza Szukalskiego „Tina Blues”, nagrany w składzie:
Tomasz Szukalski – sax
Artur Dutkiewicz – piano
Andrzej Cudzich – bass
Czesław Bartkowski – drums.

BLUES DUO SZ-SZ
W 1989 Szakal wraz z pianistą Januszem Szprotem utworzyli duet Blues Duo Sz-Sz. Choć dokonali kilku nagrań i wystąpili na licznych koncertach, formacja okazała się efemerydą:
„Blues Duo” Audio 1989

Tomasz Szukalski & Artur Dutkiewicz Quartet – Jazz Jamboree, Full Concert Audio 1991
Tomasz Szukalski – saxes
Artur Dutkiewicz – piano
Andrzej Cudzich – bass
Marek Stach – drums

Tomasz Szukalski & Artur Dutkiewicz – „Diana” from „Artur Dutkiewicz – Lady Walking”, Audio 1998

W 1999 Szakal wystąpił na albumie kwintetu Piotra Wojtasika „Escape”, z Piotrem Wojtasikiem na trąbce, Maciejem Sikałą na saksofonach, Sławkiem Kurkiewiczem na basie i Krzysztofem Dziedzicem na perkusji:
„Escape” Full Album 1999, Part 1

Tomasz Szukalski & Surzyn Band – „For Sonia”, Live 1994

Wojciech Majewski Quintet – „Radość” from „Zamyślenie” 2003
Wojciech Majewski – piano
Tomasz Szukalski – sax
Robert Majewski – trumpet
Palle Danielsson – bass
Michał Miśkiewicz – drums

By Radosław Czapski • Index-Down, URODZINY •