sie 2 2018
Tomasz Szukalski
Oprac. Ewa Kałużna, fot. Fot. Przemysław Sikora
6 lat temu, po długiej walce z chorobą, odszedł
TOMASZ SZUKALSKI
(ur. 8 stycznia 1947, zm. 2 sierpnia 2012), jeden z najważniejszych polskich saksofonistów.
Ta śmierć przyszła o wiele za wcześnie, ale nie była nieoczekiwana – wybitny saksofonista już od dłuższego czasu cierpiał na wiele dolegliwości.
Tomasz „Szakal” Szukalski przez lata zajmował pierwsze miejsce w ankiecie Jazz Top jako najlepszy saksofonista tenorowy i sopranowy, doskonale radził sobie też z klarnetem basowym.
„Jego gra odznaczała się ogromną siłą i ekspresją. W jego brzmieniu była zarazem słowiańska śpiewność i buntownicza drapieżność, potrafił być jednocześnie subtelny i agresywny. Ta jego zadziorność nie zawsze mu sprzyjała. Był bezkompromisowy i konfliktowy. Nie ze wszystkim potrafił sobie poradzić, ale muzycy, z którymi współpracował, wiedzą, że był geniuszem. Pozostanie po nim legenda.
Pytany o najsilniejsze wpływy, podawał trzy nazwiska: John Coltrane, Sonny Rollins i Wayne Shorter. Muzycy często powołują się na inspiracje mistrzów, których słuchają, ale on naprawdę potrafił grać tak jak Coltrane, Rollins i Shorter. Był muzykiem światowej klasy, jednym z najwybitniejszych saksofonistów Europy”. (Paweł Brodowski)
Mając 16 lat Szakal debiutował w koncercie „Nowe twarze polskiego jazzu” na Jazz Jamboree ’67.
Szybko stał się bywalcem warszawskich jam sessions. Grał w Hybrydach, Dziekance i Stodole.
Jako solista Big Bandu Stodoła w 1971 zdobył I Nagrodę w konkursie Jazzu nad Odrą.
W latach 70. rozpoczął błyskotliwą karierę. Grywał m.in. ze Zbigniewem Namysłowskim (m.in. słynne albumy: „Kujaviak Goes Funky” 1975 oraz „Winobranie” 1973), a także ze Studiem Jazzowym Polskiego Radia Jana „Ptaszyna” Wróblewskiego.
Nawiązał współpracę z Tomaszem Stańko. W 1975 brał udział, obok Dave’a Hollanda i Edwarda Vesali, w nagraniu „Balladyny” – pierwszej płyty Stańki wydanej przez ECM https://www.youtube.com/watch?v=W-SQP4x1Kog
Razem ze Stańko, Vesalą i Peterem Warrenem współtworzył międzynarodowy kwartet Twet https://www.youtube.com/watch?v=LjQRnDUS1Co
W 1975 Szakal rozpoczął także współpracę z SBB, zaś w latach 1980-1981 Tomasz Szukalski i Józef Skrzek stworzyli duet, grający wysublimowane fusion. Saksofonista intensywnie współpracował z Józefem Skrzekiem w jego licznych projektach. Do wspólnych koncertów powracali przez wiele lat.
Również Apostolis Anthimos grał z Szukalskim w ramach swoich okołojazzowych projektów (Apostolis Anthimos Quartet z Arildem Andersenem).
Saksofon Tomasza Szukalskiego słychać na płytach SBB: „Sikorki” (1975) https://www.youtube.com/watch?v=Ed6tIX8n9H8
oraz na solowych albumach Józefa Skrzeka:
„Józefina” https://www.youtube.com/watch?v=ckdHwk3wWcI
„Wojna światów – następne stulecie” https://www.youtube.com/watch?v=QITdWrXXukY
„Ambitus Extended” https://www.youtube.com/watch?v=ugLELj-E_ps
W 1977 powstał zespół The Quartet, skupiający wielkie indywidualności: basistę Pawła Jarzębskiego,
pianistę Sławomira Kulpowicza oraz perkusistę Janusza Stefańskiego. Repertuar tworzyły głównie kompozycje Kulpowicza oraz Szukalskiego, inspirowane tradycjami modern jazzu lat 60. Zespół o coltrane’owskich inspiracjach zawojował Europę, występował też w Stanach, nagrał dwie płyty https://www.youtube.com/watch?v=h1Jm3WPMx_U
W połowie lat 80. powstało super trio Time Killers w składzie: Tomasz Szukalski, Wojtek Karolak i Czesław Bartkowski. Nagrany przez nich album „Time Killer” został uznany za najwybitniejszą płytę polskiego jazzu tamtej dekady https://www.youtube.com/watch?v=JxKeqq9_EJo
W drugiej połowie lat 80. Tomasz Szukalski powołał do życia własny kwartet, z którym nagrał album „Body and Soul” https://www.youtube.com/watch?v=4DcjtyM5p9E
Mistrzowskie interpretacje jazzowych ballad zaprezentował także w solowej (dedykowanej córce) płycie „Tina Kamila”, nagranej z towarzyszeniem Grand Standard Orchestra Jana „Ptaszyna” Wróblewskiego https://www.youtube.com/watch?v=3NzU2raQkzQ
W 1985 utworzyl kolejny kwartet, w składzie: Piotr Biskupski, Andrzej Cudzich, Andrzej Jagodziński.
Od roku 2000 coraz częściej występował w trio z Wojciechem Karolakiem i Krzysztofem Dziedzicem oraz gościnnie w różnych konstelacjach i zespołach (Tadeusz Nalepa, Piotr Wojtasik, Wojciech Majewski, Carrantuohil) czy z Apostolis Anthimos Quartet (Arild Andersen i Krzysztof Dziedzic lub Janusz Skowron).
W 1986 Tomasz Szukalski i pianista Janusz Szprot stworzyli efemeryczny duet Blues Duo SZ-SZ, który dokonał kilku nagrań –
Tomasz Szukalski & Janusz Szprot „Blues na czarną godzinę” https://youtu.be/grQBAoYTdx0
Szukalski, Szprot – „Blues Duo” 1989
https://youtu.be/9O7cwowyaw0
Przez ponad 20 lat Tomasz Szukalski współpracował ściśle z pianistą Arturem Dutkiewiczem, w kwartecie i duecie, m.in. na płycie „Lady Walking” https://www.youtube.com/watch?v=Ua2Ov7YgaSE
Tomasz Szukalski & Artur Dutkiewicz Quartet – Jazz Jamboree 1991 https://www.youtube.com/watch?v=XjeTEAFYWes
Ostatnią regularną formacją Tomasza Szukalskiego był Tomasz Szukalski Original Quartet, w składzie z Arturem Dutkiewiczem i Adamem Kowalewskim.
Nagrywał i koncertował z Jarkiem Śmietaną, w trio z Karolakiem i Krzysztofem Dziedzicem, w kwintecie i kwartecie z Piotrem Wojtasikiem („Escape”), okazjonalnie z Simple Acoustic Trio. Jako solistę zapraszali go na swoje nagrania wokaliści: Stanisław Soyka, Grażyna Auguścik, Anna Maria Jopek, Aga Zaryan.
Jego dyskografia obejmuje ponad 100 płyt.
Posłuchajmy:
„Koncert podwójny na pięciu solistów i orkiestrę” (1974)
Jan Jarczyk, Tomasz Szukalski, Waldemar Kurpiński, Zbigniew Seifert, Janusz Muniak, Włodzimierz Nahorny, Zbigniew Namysłowski, Czesław Niemen, Bronisław Bronek Suchanek, Janusz Stefański, Tomasz Stańko, Jan Ptaszyn Wróblewski i in. https://www.youtube.com/watch?v=LiQRBxh2u5A&t=26s
Tomasz Szukalski & Józef Skrzek, Jazz Jamboree ’81 https://www.youtube.com/watch?v=KdRwlZHiPWw
„Jest gdzies taki dom” – Tadeusz Nalepa i Tomasz Szukalski https://www.youtube.com/watch?v=pf8qRBCY5BY
Wojciech Majewski & Tomasz Szukalski – „Bema pamięci żałobny rapsod” Live, 2002 https://www.youtube.com/watch?v=VG9w3mjmr9s
Tomasz Szukalski – „Kukunor”, Live in Finland 2005 https://www.youtube.com/watch?v=0ehzJMTuvew
Tomasz Stańko, „Rising Ballad” – „Wolność w Sierpniu – Freedom in August”, 2006
Tomasz Stanko, Marcin Wasilewski, Janusz Skowron, Slawomir Kurkiewicz, Michal Miskiewicz, Apostolis Anthimos, Tomasz Szukalski https://www.youtube.com/watch?v=mFFf3c3mbro
„The Quartet” – XII Festiwal Jazz na Starówce 2006
Tomasz Szukalski, Sławomir Kulpowicz, Pawel Jarzębski, Janusz Stefański https://www.youtube.com/watch?v=CSdYjV9cCOs
R.I.P. [*]