lip 7 2019
Wanda Warska
Oprac. Ewa Kałużna, Fot. Arek Mikulski
6 lipca 2019, zmarła w wieku 89 lat Pierwsza Dama Polskiego Jazzu, legenda, ikona poetyckiej piosenki i jazzu, bezkompromisowa animatorka niezliczonych przedsięwzięć artystycznych, mecenas sztuki wysokiej, wokalistka, kompozytorka, malarka,
WANDA WARSKA
(ur. 28 kwietnia 1930, zm. 6 lipca 2019).
O śmierci artystki poinformowała tuż przed północą jej córka, Gabriela Kurylewicz, na swoim profilu na Facebooku.
R.I.P. [*]
„W Piwnicy pod Baranami była pierwszą jaskółką jazzu” – o Warskiej napisał Krystian Brodacki w „Historii jazzu w Polsce„.
Wibrujący klimat, swoboda środków formalnych, świetne jazzowanie, ciągły eksperyment z tekstami najlepszych polskich poetów – to charakterystyczne cechy talentu Wandy Warskiej.
Do historii przeszła jej wokaliza z filmu „Pociąg” Jerzego Kawalerowicza z 1959
Głównie interpretowała utwory, skomponowane przez męża, Andrzeja Kurylewicza. Jeden z najważniejszych albumów w historii polskiego jazzu to: ,,Somnambulists” Wandy Warskiej i Andrzeja Kurylewicza z 1961
Miała zaledwie 5 lat, gdy zadebiutowała w Akademii Muzycznej w Poznaniu, śpiewając na Galowym Koncercie w 1935 solo „Ave Maria” Bacha/Gounoda.
Od ósmego roku życia uczyła się gry na fortepianie, później śpiewu u Janiny Janowskiej-Kopczyńskiej i Franciszka Delekty.
Ukończyła Średnią Szkołę Muzyczną i Szkołę Baletową im. Stanisława Miszczyka w Poznaniu.
Studiowała na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.
W 1954 została solistką krakowskiego zespołu MM 176 Jerzego Borowca.
Od 1955 współpracowała z Andrzejem Kurylewiczem, prywatnie mężem. Pierwszych nagrań dokonała z prowadzonym przez niego Sekstetem Organowym Polskiego Radia w Krakowie, następnie z Kwintetem –
Andrzej Kurylewicz Quintet - album „10 + 8 / Ten + Eight” 1967
Włodzimierz Nahorny – alto sax
Janusz Kozłowski – bass
Jacek Ostaszewski – bass, tambourine
Sergiusz Perkowski – drums
Andrzej Kurylewicz – valve trombone, piano, composed by
Wanda Warska – vocals
W latach 1958-1971 brała udział w Jazz Jamboree jako wokalistka zespołów Andrzeja Kurylewicza.
„Jedyną parą, która uprawiała coś w rodzaju cyganerii we dwoje, byli Kurylewiczowie, to znaczy Wanda Warska i Andrzej Kurylewicz.
Oboje z kresów, a przynajmniej jakąś kresowością rodziców podszyci, jednocześnie pełni wewnętrznego ciepła, ale i jakiejś azjatyckiej pokrętności – tyleż miłej, co tajemniczej.
Oboje żyjący muzyką w swoisty, domowy sposób, jakby melodie i piosenki smażyły się na patelni razem z naleśnikami.
Oboje jakby wiecznie z sobą skłóceni, a jednocześnie okropnie się kochający.
Oboje zgodni, ale i oboje kapryśni (zwłaszcza Kuryl – trudny, nieznośny czasami).
Oboje jakby wiecznie w drodze, w wozie, a jednocześnie budujący wciąż nowe piwnice, strychy, chaty i pałace, biedni i bogaci, posiadacze kuchni pełnej ziół i skrzyń pełnych bajkowych skarbów.
Byli jakąś osobliwą rodziną, do której przychodziło się rano na śniadanie, a wychodziło o szóstej wieczorem – tyle czasu bowiem zabierało Wandzie usmażenie jajecznicy, włączywszy w to wstanie z łóżka, kupienie jajek, uszycie sobie po drodze nowego kapelusza i ułożenie pięciu piosenek” (Agnieszka Osiecka, „Szpetni czterdziestoletni„, Warszawa 1984).
Wanda Warska debiutowała jako wokalistka jazzowa podczas V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów w Warszawie w 1955 roku.
Na 1. Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym w Sopocie w 1956 wystąpiła z Kwintetem Andrzeja Kurylewicza.
Rok później śpiewała na tym festiwalu z zespołem Hot Club Melomani.
Współpracowała także z zespołem Jazz Believers.
W latach 1958-1971 brała udział w Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym Jazz Jamboree w Warszawie, jako wokalistka zespołów Andrzeja Kurylewicza.
W Piwnicy Pod Baranami prowadziła autorski teatrzyk ,,Klara„. Komponowała dla tej sceny i pisała teksty, występowała w programach muzycznych i poetyckich.
Śpiewała piosenki do słów Juliusza Słowackiego, Cypriana Kamila Norwida, Bolesława Leśmiana, Juliana Tuwima, Agnieszki Osieckiej.
Związek Wandy Warskiej z Piwnicą Pod Baranami zakończył się w 1964, gdy – po sukcesie jej autorskiego kabaretu „Klara” – Wanda Warska i Andrzej Kurylewicz otrzymali oficjalny zakaz występowania w krakowskiej Piwnicy.
Jak wspomina Gabriela Kurylewicz, „po 1998 Kraków wykonał kilka gestów i koncertów pojednawczych. Ale pamiętać trzeba, że Piwnica pod Baranami w Krakowie – to 10 lat współpracy z Wandą Warską„.
W 1963 Warska przeniosła się wraz z mężem do Warszawy. W 1964 wspólnie założyli Piwnicę Artystyczną, która najpierw mieściła się w siedzibie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego na Nowym Świecie 24, a od 1966 – przy Rynku Starego Miasta 19 w Warszawie.
Klub początkowo nazywał się Piwnicą Wandy Warskiej, a od 1987 – Piwnicą Artystyczną Kurylewiczów. Był początkowo klubem muzyki współczesnej.
Piwnica Artystyczna Kurylewiczów była przystanią muzyków podczas Jazz Jamborees i festiwali Warszawska Jesień.
„Andrzej Kurylewicz i Wanda Warska – muzyczne małżeństwo, które wielu warszawiakom kojarzy się tylko z piwnicą jazzową na Starówce, w istocie rozpoczęło swoje muzykowanie w Krakowie.
Bardzo mocno są Kurylewiczowie Krakowem napiętnowani, tym doskonałym Krakowem, gdzie w harmonii żyją ludzie, artyści i duchy.
Chcieli oni trochę duszy krakowskiej przywieźć do swojego pierwszego mieszkania na Brzozowej i niezupełnie się to udało. Była skarpa, ślicznie zbiegająca ku Wiśle, były stare instrumenty, ale to już nie to.
Udało się natomiast zachować i przechować w Warszawie – i na Skarpie, i na Żoliborzu – coś jeszcze dawniejszego i głębiej ukrytego, pewną kresowość, pewną lwowskość.
Wszystko w ich domu pachnie – i czosnek, i papryka, i puder, i wanilia. Przez lata całe Andrzej Kurylewicz grał i komponował dla teatru, dla kina, i dla samego siebie, a Wanda śpiewała. Teraz dała o sobie znać również jako malarka.
Ani Andrzej, ani Wanda nie są wesołkami. Kuryl, kiedy się samotnie przechadza, zakrawa nawet na mruka.
Ale w jego sztuce, tak samo jak w piosenkach Wandy, odbija się radość” (Zofia Nasierowska, Agnieszka Osiecka, „Fotonostalgia. Znani i lubiani w obrazie i anegdocie„, Warszawa 2003).
Związana z festiwalem Jazz Jaboree od 1958, co roku Wanda Warska przedstawiała nowy program, w tym słynne, w wykonaniu jej oraz Formacji Muzyki Współczesnej Andrzeja Kurylewicza, “Pamiętniki Bilie Holiday” w 1970.
Wraz z Andrzejem Kurylewiczem wprowadziła w Polsce brazylijską bossa nowę, pisząc swoje słowa do utworów Joao Gilberto i Antonia Carlosa Jobima.
Występowała w Europie Zachodniej (Austrii, Niemczech, Francji, Danii, Finlandii, Wielkiej Brytanii, Włoszech, Szwajcarii, Portugalii) i Ameryce Łacińskiej – na Kubie spędziła w 1971 pół roku, intensywnie koncertując z Andrzejem Kurylewiczem.
Po 1971, gdy Andrzejowi Kurylewiczowi odmówiono udziału w Jazz Jamboree, Warska odeszła od jazzu, i poświęciła się poezji, malarstwu i prywatnemu mecenatowi sztuki w Piwnicy Artystycznej.
Przez długie lata Piwnica Artystyczna Wandy Warskiej i Andrzeja Kurylewicza była jednym z najważniejszych adresów polskiego środowiska jazzowego. Cieszył się on estymą wśród ludzi sztuki – niejednokrotnie tam właśnie dochodziło do owocnych twórczych spotkań.
W latach 1982-1985 klub muzyczny Kurylewiczów został sceną kameralną Teatru Nowego.
Od 1985 stał się salonem artystycznym i galerią. Obok koncertów i recitali odbywały się tam wieczory literackie, muzyczne czy wystawy malarskie.
Po śmierci Andrzeja Kurylewicza (12 kwietnia 2007) w prowadzeniu placówki Wandę Warską wsparła ich córka, Gabriela.
Nieodmiennie można było tam posłuchać Wandy Warskiej, w niezrównany sposób interpretującej piosenki do wierszy klasyków różnych epok – Jana Kochanowskiego, Adama Mickiewicza, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.
Wśród nich nie zabrakło utworów w pełni autorskich, jak ,,Pogoda„, ,,Żona„, ,,Niepotrzebna podróż„, „Babciny kajet„, czy też w kompozycjach męża do własnych słów – ,,Zabierz moje sukienki„, ,,Nim zakwitnie tysiąc róż„.
„Warska jest prawdziwą artystką. Proszę zwrócić uwagę, jak staroświecko brzmi dzisiaj ten zwrot – ,,prawdziwy artysta”. Dziś się tak nie mówi, mówi się: aktor, pianista, reżyser. Określamy w ten sposób profesję.
Zawężamy i precyzujemy. Natomiast w słowie ,,artysta”, nie zawsze kryje się profesja.
Było to określenie predyspozycji psychicznych. Określenie poważne, wręcz patetyczne, a czasami żartobliwe. Oznaczało tyle, co ,,marzyciel, fantasta”.
Wanda Warska śpiewa, ale nie tylko śpiewa. Jest fascynującą osobowością, ma rzadką umiejętność wytwarzania własnej, niepowtarzalnej atmosfery.
Ciepła, sympatyczna, jednocześnie trochę dziwaczka, taki kot, który chadza własnymi drogami” – pisała o Wandzie Warskiej Agnieszka Osiecka.
Wanda Warska miała jeszcze jedną wielką pasję – malowanie. Tworzyła na znalezionych kawałkach drewna, które czyściła, wygładzała i których spękania, nierówności i sęki wprowadzała do swoich zwiewnych, subtelnych – jak jej śpiew – kompozycji plastycznych
Dyskografia Wandy Warskiej:
https://www.discogs.com/artist/434962-Wanda-Warska
Niedługo po jubileuszu swoich 85. urodzin, w 2016, Wanda Warska doznała udaru, a w jego konsekwencji paraliżu ciała. Wymagała kosztownej rehabilitacji.
19 grudnia 2018 odbył się koncert „Mount Jazz” na rzecz chorej Wandy Warskiej.
Na scenie w klubie „Palladium” pojawili się m.in.:Lora Szafran, Dorota Miśkiewicz, Ewa Uryga, Grażyna Auguścik, Urszula Dudziak, Anna Jurksztowicz, Andrzej Jagodziński, Wojciech Karolak, Henryk Miśkiewicz, Krzesimir Dębski, Krzysztof Nahorny, Zbigniew Namysłowski i Janusz Strobel.
Projekt plakatu honorowo ofiarował Andrzej Pągowski. Aranżacja całości leżała w rękach inicjatorki wydarzenia, Krystyny Gucewicz.
Podczas koncertu nie zabrzmiały utwory Wandy Warskiej i Andrzeja Kurylewicza, gdyż artyści obawiali się gniewu córki gwiazdy, Gabi Kurylewicz, która otwarcie zbojkotowała całe wydarzenie.
Środki z biletów miały trafić na specjalne konto, założone przez Polską Fundację Muzyczną dla Wandy Warskiej.
W oświadczeniu, Gabi Kurylewicz poinformowała jednak, że nie przyjmie zebranych pieniędzy. Pożaliła się, że nikt z organizatorów, w tym przyjaciółka Warskiej, Krystyna Gucewicz, nie zwrócił się do niej z prośbą o licencję, Nikt nie zapytał również, czy takiego przedsięwzięcia artystka w ogóle sobie życzy?
„Liczy się forma i kolejność, na tym polega, moim zdaniem, elegancja, której Państwu zabrakło. Moja Mama, Wanda Warska, jest na wózku, jest po udarze, ale istnieje, czuje, myśli i należy się jej szacunek.
Propaganda organizatorów koncertu dla Wandy Warskiej w Palladium 19 grudnia 2018 przedstawiła moją Matkę, Piwnicę Kurylewiczów i mnie samą, jakbyśmy nie istnieli, i zasypano nas piaskiem i wapnem” – napisała w swoim oświadczeniu Gabi Kurylewicz na Facebooku.
Od 2010 wszystkie wykonania koncertowe, aranżacje i nagrania utworów Wandy Warskiej, Andrzeja Kurylewicza i Gabi Kurylewicz były licencjonowane bezpośrednio przez Gabrielę.
Po długotrwałej rehabilitacji, Wanda Warska odzyskała zdolność twórczą, i pracowała ostatnio nad serią szkiców „Rysunki lewą ręką„.
Posłuchajmy:
Czesław Niemen & Wanda Warska & Andrzej Kurylewicz – album „Muzyka teatralna i telewizyjna” (1971)
Wanda Warska & Czesław Niemen (1971) – „Romanca Cherubina”
„Ballada jazzowa” (1962)
„W Weronie” C.K. Norwid
„Kołysanka” (1979)
„Marianne c’est la petite” (1979)
„Róże, róże, są tylko róże” (1979)
„Sobie śpiewam a muzom” z płyty „Pieśni i fraszki Jana Kochanowskiego” (1981)
„Nim zakwitnie tysiąc róż” (1971) (muzyka i tekst: Wanda Warska)
Nim zakwitnie tysiąc róż,
nim zakwitnie tysiąc malw,
będę miała kilka spraw,
do ciebie kilka spraw.
Nie o różach, nie o bratkach,
nie o wstążkach, nie o szmatkach,
bardzo proszę cię o jedno:
bądź szczęśliwy tylko ze mną.
A zakwitnie tysiąc róż,
i zakwitnie tysiąc malw,
i nie będę miała już
do ciebie żadnych spraw.
Kwiaty rosną zawsze, wszędzie,
tam, gdzie im najlepiej będzie,
i na bucie, i na głowie,
jeśli ktoś się kocha w tobie.
A gdy lato pachnie różą,
i gdy ludzie w różach wróżą,
to ja proszę cię o jedno:
bądź bez róż szczęśliwy ze mną.
Kwiaty rosną przecież wszędzie,
tam, gdzie im najlepiej będzie,
w każdym domu, w każdym słowie,
jeśli ktoś się kocha w tobie.
„Słońce” (1968)
Nie zatrzymuj mnie,
chcę pojechać gdzieś,
wolę na wsi żyć,
z krowami być,
z kurami śnić.
Cóż po ludziach nam,
kiedyś zawsze sam?
Bo przyjaciel twój,
choć dzisiaj twój,
już jutro – nie.
Kury – nie, krowy – nie,
ani też zające.
Powiedz mi, piesku mój,
co myśli o tym słońce.
Słońce mówi, że
jeszcze nie jest źle,
może gorzej być,
gdy przestanie żyć,
dla nas żyć.
Słońce, słońce,
poczciwe nasze słońce.
Pogódźmy się,
nie kłóćmy się,
dopóki jest gorące.
Słońce, słońce,
wspaniałe nasze słońce.
Nie kłóćmy się,
nie kłóćmy się,
dopóki jest gorące
„Nikomu nie żal pięknych kobiet” (Agnieszka Osiecka)
Nikomu nie żal pięknych kobiet,
choć każda promień w oczach ma,
nikomu nie żal pięknych kobiet,
i nie poradzisz ty, ni ja.
Panowie patrzą w oczy nam,
panowie piją zdrowie dam,
a gdy znikamy,
to panowie smutni są.
A z nami idzie śpiewka ta:
„Ona to sobie radę da”.
Nikomu nie żal pięknych kobiet,
co zamiast serca mają głaz.
Lecz zastanówcie się, panowie,
czy wy umiecie kochać nas.
„Ptaku mojego serca” (Halina Poświatowska)
Ptaku mojego serca
nie smuć się
nakarmię cię ziarnem miłości
rozbłyśniesz
Ptaku mojego serca
nie płacz
nakarmię cię ziarnem tkliwości
fruniesz
Ptaku mojego serca
z opuszczonymi skrzydłami
nie szarp się
nakarmię cię ziarnem śmierci
zaśniesz…
Fot. Aleksander Jałosiński, Marek Karewicz,
bibliotekapiosenki.pl
materiały prasowe