paź 18 2019
Archie Shepp & Joachim Kühn
Oprac. Ewa Kałużna, Fot. Jarek Rerych
SOPOT JAZZ FESTIVAL 2019 – relacja z koncertu finałowego
ARCHIE SHEPP & JOACHIM KÜHN
13 października 2019
Sopot Jazz Festival jest najstarszym festiwalem jazzowym w Polsce.
Pierwszy, legendarny dziś, festiwal jazzowy w Sopocie miał miejsce w 1956, kiedy to Krzysztof Komeda ze swoim sekstetem zaprezentował utwór „Memory of Bach”:
Myślą przewodnią festiwalu jazzowego w Sopocie zawsze jest wysoka jakość muzyki, autentyczność i oryginalność.
Projektując wydarzenie, organizatorzy szczególny nacisk kładą na ambitny program, prezentujący interesujących artystów z całego świata, zarówno tych o już ugruntowanej popularności, jak i tych, których wprowadzenie na estradę sopockiego festiwalu to powiew świeżości, korzystnie wpływający na współczesny wizerunek jazzu, jako dynamicznie rozwijającej się muzyki globalnej, ułatwiającej kontakty międzykulturowe.
W latach 2011-2015 dyrektorem artystycznym festiwalu był Adam Pierończyk, saksofonista jazzowy.
Począwszy od 2016 za program artystyczny festiwalu odpowiedzialni są kuratorzy.
„Rozwój europejskiego jazzu jako formy sztuki jest ściśle związany z Polską, jako jednym z najważniejszych źródeł inspiracji, a sam Sopot jest kolebką wszystkich polskich festiwali jazzowych. To dzięki otwartości ludzi, właśnie tu mógł powstać pierwszy festiwal jazzowy w Polsce, który istnieje do dziś.
Sopot Jazz Festival oznacza zarówno tradycję, jak i teraźniejszość oraz spojrzenie w przyszłość. Program festiwalu stanowi wyjątkową doskonałość tego, co symbolizuje sztuka jazzu – otwartość i spotkanie tego, co lokalne, z tym, co międzynarodowe” – mówił Rainer Kern, kurator tegorocznego festiwalu.
Koncert finałowy Sopot Jazz Festival 2019 miał miejsce 13 października, w Grand Hotelu.
Legendarni muzycy, ARCHIE SHEPP i JOACHIM KÜHN, wystąpili w ramach obchodów 80-lecia Blue Note Records.
ARCHIE SHEPP to 82-letni amerykański saksofonista, kompozytor, pianista, śpiewak, poeta zaangażowany politycznie, dramaturg.
Jest po prostu legendą. Od lat 60. odgrywa kluczową rolę w rozwoju awangardowego jazzu.
Urodził się w 1937, w Fort Lauderdale na Florydzie, a wychował w Filadelfii.
Studiował grę na fortepianie, klarnecie i saksofonie altowym, a następnie skupił się na saksofonie tenorowym. Czasami gra także na saksofonie sopranowym i fortepianie.
W latach 1955-1959 studiował dramat w Goddard College, gdzie otrzymał stypendium.
W 1959 uzyskał licencjat w naukach humanistycznych. Następnie przeniósł się do Nowego Jorku, gdzie spotykał się i związał z pisarzami, poetami i malarzami, jak Leroy Jones (Amiri Baraka), Ismael Reed, Bob Thomson czy William White .
Napisał sztukę „Komunista” („The Communist”, 1965), alegoryczny dramat, dotyczący sytuacji Afroamerykanów w latach 60., oraz i „Lady Day: A Musical Tragedy” (1972). Obie zostały wystawione w Chelsea Theatre Centre.
Jego świadomość polityczna znalazła swój wyraz w produkcjach scenicznych, jednak z trudem wiązał koniec z końcem. Postanowił poświęcić się muzyce.
Przez krótki czas grał w zespole Latin jazz, a następnie dołączył do zespołu Cecila Taylora, awangardowego pianisty. To okazało się decydujące.
Z Cecilem Taylorem nagrał albumy: „The World of Cecil Taylor” (1960), „Air” (1960), „Cell Walk for Celeste” (1961), „Jumpin’ Punkins” (1961) oraz „New York City R&B” (1961) –
Cecil Taylor with Archie Shepp – „Air” 1960
Pierwsze nagranie Sheppa pod jego własnym nazwiskiem, „Archie Shepp – Bill Dixon Quartet”, zostało wydane w 1962, i zawierało kompozycję Ornette’a Colemana.
Archie Shepp / Bill Dixon Quartet – „Peace” 1962
https://www.youtube.com/watch?v=6sVyMLLEj5g
W następnym roku utworzył zespół The New York Contemporary Five, z udziałem Johna Tchicaia i Dona Cherry.
Z „New York Contemporary Five” nagrał albumy: „Rufus” (1963) – jeszcze bez Dona Cherry, „Consequences” (1963), „New York Contemporary Five Vol. 1, Vol. 2” (1963) oraz „Bill Dixon 7-tette / Archie Shepp and the New York Contemporary 5” (1964) – muzyka religijna.
Archie Shepp & The New York Contemporary Five – „Consequences”, Copenhagen, 1963
W 1964 nagrał płytę „Four for Trane”, będącą hołdem dla Johna Coltrane’a, i zawierającą głównie kompozycje Trane’a.
W albumie dołączyli do niego puzonista Roswell Rudd, basista Reggie Workman i alcista John Tchicai –
Archie Shepp – „Syeeda’s Song Flute” from the album „Four for Trane”’ 1964
Shepp brał udział w sesjach do „A Love Supreme” Coltrane’a pod koniec 1964, jednak żadne z ujęć, w których brał udział, nie zostało uwzględnione w ostatecznym wydaniu płyty (zostały one udostępnione po raz pierwszy w reedycji z 2002).
Jego współpraca z Johnem Coltrane’em zaowocowała w 1965 płytą „Ascension”, która była prawdziwym punktem zwrotnym w muzyce awangardowej –
John Coltrane & Archie Shepp – „Acknowledgement” (Alternate Take)
Archie Shepp & John Coltrane – „My favorite things” from the album „New Thing at Newport”, 1965
W 1965 Shepp wydał własną płytę „Fire Music”, która zawierała pierwsze oznaki jego rozwijającej się świadomości politycznej i coraz większej orientacji afrocentrycznej.
Tytuł albumu nawiązuje do tradycji muzyki afrykańskich ceremoniałów religijnych i zawiera czytanie elegii „Poem for Malcolm” dla Malcolma X
Kolejna płyta, „The Magic of Ju-Ju”, również posiada tytuł, nawiązujący do afrykańskich tradycji. Na płycie wystąpił oryginalny afrykański zespół perkusyjny
W tym czasie wielu afroamerykańskich jazzmanów było pod coraz większym wpływem różnych afrykańskich tradycji kulturowych i muzycznych.
Wraz z Phaorahem Sandersem, Shepp stanął na czele tego ruchu. Płyta „The Magic of Ju-Ju” zdecydowała o brzmieniu Sheppa na następne lata – były to awangardowe linie saksofonu o swobodnym kształcie, połączone z rytmami i koncepcjami kulturowymi Afryki.
W 1969 Shepp został zaproszony przez Organizację Jedności Afryki do występu w Algierze, podczas Festiwalu Kultury Panafrykańskiej, wraz z Dave’em Burrellem, Sunnym Murray’em i Cliffordem Thorntonem.
Zespół zarejestrował następnie kilka sesji w Paryżu, w studiach BYG Actuel, m.in. „Live at the Pan-African Festival”, pierwszą z pięciu płyt Sheppa dla wydawnictwa BYG Actuel
W nowej dekadzie Shepp kontynuował eksperymenty, w różnych momentach włączając harmonijki i teksty mówione poetów.
Na płytach „Attica Blues” i „The Cry of My People” z 1972 występował w obronie praw obywatelskich. Pierwszy z tych albumów był odpowiedzią na zamieszki w więzieniu Attica
W 1971 Shepp został zatrudniony przez Randolpha Bromery’ego na University of Massachusetts Amherst, rozpoczynając w ten sposób swoją 30-letnią karierę jako profesor muzyki.
Pierwsze dwa kursy Sheppa nosiły tytuł „Rewolucyjne koncepcje w muzyce afroamerykańskiej” i „Czarny muzyk w teatrze”.
Shepp był również profesorem studiów afroamerykańskich w SUNY w Buffalo w stanie Nowy Jork.
Pod koniec lat 70. i później, kariera Sheppa przebiegała między różnymi terytoriami. Kontynuował eksplorację muzyki afrykańskiej, jednocześnie nagrywając blues, ballady, utwory duchowe (w albumie „Goin’ Home” z Horace’em Parlanem, z 1977), i hołdując bardziej tradycyjnym postaciom jazzowym, jak Charlie Parker i Sidney Bechet.
Czasem zajmował się też R&B oraz nagrywał z różnymi europejskimi artystami, w tym takimi, jak Jasper van’t Hof, Tchangodei i Dresch Mihály.
Od wczesnych lat 90. często grał z francuskim trębaczem, Erikiem Le Lannem.
W 1993 współpracował z Michelem Herrem przy tworzeniu oryginalnej muzyki do filmu „Just Friends”.
W 2002 Shepp pojawił się na albumie Red Hot Organization, nagranym w hołdzie dla Feli Kuti, „Red Hot and Riot”, w utworze „No Agreement”.
W 2004 Shepp założył własną wytwórnię Archie Ball, wraz z Monette’em Berthomierem. Wytwórnia znajduje się w Paryżu i obejmuje współpracę z Jacquesem Coursilem, Monicą Passos, Bernardem Lubatem i Frankiem Cassentim.
25 czerwca 2019 magazyn „New York Times” umieścił Archie’ego Sheppa wśród setek artystów, których dorobek został podobno zniszczony podczas wielkiego pożaru Universal Studios Hollywood w 2008.
„Słownik Jazzu” Roberta Laffonta opisuje go w następujący sposób: „Jako pierwszorzędny artysta i intelektualista, Archie Shepp był czołową postacią ruchu avant-garde free jazz oraz występował w mainstreamowym nurcie jazzu, mimo to pozostając wiernym własnej estetyce.
Okazał się prawdziwym multiinstrumentalistą, głównie saksofonistą altowym, aczkolwiek od 1969 grywa na saksofonie sopranowym, od 1975 na fortepianie, a ostatnio od czasu do czasu śpiewa blues i standardy jazzowe”.
Zaludnia swoje światy muzyczne tematami i elementami stylistycznymi największych sław jazzowych – od Ellingtona po Monka i Mingusa, od Parkera po Silvera i Taylora.
Jego możliwości emocjonalne i techniczne pozwalają mu zintegrować różnorakie elementy, odziedziczone po mistrzach saksofonu tenorowego – od Webstera po Coltrane’a.
W swojej muzyce w specyficzny sposób łączy dziką chrypliwość, masywne dźwięki vibrato we wszystkich zakresach, własne frazy – aż po bezdech, gwałtowne zmiany poziomów, intensywność tempa, ale też aksamitną delikatność, wplecioną w balladę.
Jego gra niezmiennie zgłębia dwa oblicza czarnej muzyki amerykańskiej – blues i spirituals.
Praca nad własnymi utworami, jak i nad klasyką, przyczynia się do utrzymania żywotnej siły odmienności tych dwóch gatunków muzyki w stosunku do muzyki europejskiej, wyrażając się w formie unikatowej mieszaniny bolesnej gwałtowności i pradawnej nostalgii.
Przy swej, wielbiącej wolność, wrażliwości, Archie Shepp wniósł nieoceniony wkład w gromadzenie, publikowanie i odkrywanie muzyki afrykańsko-amerykańskiej, zwanej również jazzem.
Od 2000 Shepp często bierze udział w festiwalach jazzowych w Europie i na świecie –
Archie Shepp Live at the Tabarka International Jazz Festival in Tunisia, 2004
Archie Shepp: sax / vocals
Tom McClug – piano
Éric Le Lann – trumpet
Wayne Dockey – bass
Steve McCraven – drums
Archie Shepp Quartet – „Steam”, Live at Ronnie Scott’s Jazz Club 2016
Archie Shepp – tenor sax, voice
Tom McClung – piano
Wayne Dockery – double bass
Steve McCraven – drums
Archie Shepp – Art Songs & Spirituals à Jazz à la Villette, Live Paris 2017
Part 1 – Duo Archie Shepp – tenor saxophone,voc & Jason Moran – piano
Part 2 – with choir and orchestra
Archie Shepp – saxophone, voc
Virgile Lefebvre – saxophone
Olivier Miconi – trumpet
Amina Claudine Myers – organ, voc
Jason Moran – piano
Darryl Hall – bass
Hamid Drake – drums
Julia Sarr, Marion Rampal, Djany, Céline Cheynut, Tatiana Jubert, Christelle Marsole, Steven Leblanc – choir
Jean-Marc Reyno – choir direction, arrangements
W 2016 Shepp otrzymał najważniejszą nagrodę jazzu amerykańskiego – NEA Jazz Master Award.
Archie Shepp wydał około stu autorskich albumów i kilkadziesiąt w kooperacji z różnymi muzykami i zespołami.
Nadal komponuje, nagrywa i przygotowuje kolejną płytę, która ma ukazać się w 2019.
Najnowsza płyta to „Attica Blues Live. Archie Shepp Orchestra: I Hear the Sound” z 2013
______________________________________
JOACHIM KÜHN (ur. 15 marca 1944) – to niemiecki wirtuoz fortepianu, legenda jazzu europejskiego, jeden z pierwszych muzyków, którzy w tej części świata zaczęli grać free jazz.
W swojej karierze jazzowej, która trwa już ponad pół wieku, przeszedł całą ewolucję stylistyczną – od dixielandu przez hard bop, free, elektryczne fusion, art rock, ethno, by dojść do punktu, gdzie rozróżnienia te nie mają już żadnego znaczenia, a liczy się tylko jego osobisty język wypowiedzi.
Jego grę charakteryzuje mistrzowska technika, wyobraźnia, wrażliwość, a ponad wszystko wolność, która stała się najsilniejszym imperatywem jego twórczości.
Obywatel świata, od wielu lat mieszka samotnie w malowniczym zakątku wyspy Ibiza, nad Morzem Śródziemnym.
Od wczesnego dzieciństwa słuchał płyt. Najpierw był to dixieland i Louis Armstrong.
W prezencie na ósme urodziny otrzymał trąbkę. Brał lekcje u nauczyciela trąbki, ale instrument ten niespecjalnie podobał mu się, i zaczął grać na puzonie.
Potem jego drugim instrumentem, obok fortepianu, stał się saksofon altowy. Od 12-go roku życia prowadził już własne zespoły, z którymi grał na potańcówkach szkolnych.
Kühn debiutował jako pianista koncertowy, studiując pianino klasyczne i kompozycję u Arthura Schmidta Elseya.
Pod wpływem swojego starszego o 16 lat brata, klarnecisty i saksofonisty Rolfa Kühna, Joachim zainteresował się jazzem. W Niemczech Wschodnich jazz był wtedy zabroniony, jako muzyka amerykańskich imperialistów.
Od 1961 Kühn został profesjonalnym muzykiem jazzowym. Z własnym trio, założonym w 1964, jako pierwszy w historii, zaprezentował free jazz w Niemczech Wschodnich.
W 1966, w wieku 22 lat, Joachim podstępem opuścił Niemcy Wschodnie, poprosił o azyl w Niemczech Zachodnich, i osiadł w Hamburgu, gdzie mieszkał jego brat.
W Berlinie Zachodnim Joachim zdobył swoją pierwszą pracę – w klubie Jazz Gallery. Grał tam z zespołem Hansa Kollera, z saksofonistą Leo Wrightem i z trębaczem Carmellem Jonesem.
Pierwszym producentem Kühna był legendarny Joachim Ernst-Berendt, który wydał pierwszą płytę z jego udziałem – „Rolf & Joachim Kühn Quintet – Transfiguration” z 1967
Berendt był dyrektorem Berliner Jazztage i zaprosił Kühna na trzecią edycję tego festiwalu.
Koncert odbywał się w słynnym Sportpalast, w hali dla 8 tys. słuchaczy.
Jako pierwszy tego wieczoru wystąpił Max Roach Quintet z Freddie’em Hubbardem i Jamesem Spauldingiem.
Później pojawi się The Rolf & Joachim Kühn Quintet, z basistą Günterem Lenzem i perkusistą Ralphem Hübnerem.
Na końcu wystąpił Dave Brubeck Quartet, z Paulem Desmondem.
W efekcie tego wydarzenia, w 1967 Joachim z bratem wystąpili podczas Newport Jazz Festival w USA, razem z kontrabasistą Jimmym Garrisonem.
W tym składzie, wraz z perkusistą Aldo Romano, nagrali jeszcze w Newport płytę „The Rolf & Joachim Kühn Quartet – Impressions from New York” dla wytwórni Impulsle!
Od 1968 Kühn mieszkał w Paryżu.
Na początku lat 70., jako członek pierwszej europejskiej jazz-rockowej grupy Pierre Courbois Association P.C., Kühn skierował się ku klawiszom elektrycznym.
W drugiej połowie lat 70. zamieszkał w Kalifornii.
Dołączył tam do sceny jazz fusion na Zachodnim Wybrzeżu, nagrywał z Alphonse’em Mouzonem, Billym Cobhamem, Michaelem Breckerem i Eddie’em Gómezem. Współpracował z Donem Cherry, Karlem Bergerem, Slide’em Hamptonem, Philem Woodsem, Michelem Portalem, Barre’em Phillipsem, Eje’em Thelinem, Rayem Lemą, Hellmutem Hattlerem i Jean-Luc Pontym.
Po powrocie do Francji, od 1985 grał w akustycznym trio z Jean-François Jenny-Clarkiem i Danielem Humairem.
Latem 1996 dołączył do Ornette’a Colemana na dwóch koncertach, podczas festiwali w Weronie i Lipsku.
Koncerty te otworzyły drogę dla słynnego solowego albumu Kühna „Diminished Augmented System” z 2000.
W 2015 założył Joachim Kühn New Trio, z kontrabasistą Chrisem Jenningsem i perkusistą Erikiem Schaeferem, z którymi nagrywa i występuje do dziś.
W 2019 magazyn „New York Times” umieścił Joachima Kühna wśród setek artystów, których dorobek został zniszczony podczas wielkiego pożaru w Universal Studios w Hollywood, w 2008.
Pożar zniszczył 175 tys. taśm-matek audio, należących do Universal Music Group (UMG). Były to oryginalne nagrania, należące do najlepiej sprzedających się artystów na całym świecie.
Kühn nagrałl ponad 1500 płyt, a wśród składów instrumentalnych, w których uczestniczył, trio fortepianowe stanowiło zawsze jeden z najważniejszych.
Najnowsze albumy to „Love & Peace” z 2018, nagrana w trio z Chrisem Jenningsem (bass) i Erikiem Schaeferem (drums) –
Joachim Kühn New Trio „Love & Peace”
oraz solowa „Piano Works XIII: Melodic Ornette Coleman” z 2019
Artystę łączą bliskie, wieloletnie związki z polską sceną jazzową, począwszy od pierwszych, niezapomnianych wizyt na Jazz Jamboree 1964 i 1965.
„Joachim Kühn & Rudolf Kühn Quartet: Get Out of Town. Jazz Jamboree ’64”
Podczas Jazz Jamboree ’65 Joachim Kühn grał z własnym triem (Klaus Koch – bass, Reinhard Schwartz – drums) tego samego wieczoru, kiedy Komeda wykonał swoje „Astigmatic”.
Na drugi dzień Joachim był świadkiem nagrania tego epokowego albumu w filharmonii.
W hołdzie dla Komedy Kühn nagrał na swojej płycie „Beauty & Truth” z 2016 „Kattornę”
a także kołysankę z filmu „Rosemary’s Baby”
Łączyła go wieloletnia przyjaźń i współpraca ze Zbyszkiem Namysłowskim, Michałem Urbaniakiem, Andrzejem Trzaskowskim, Janem Byrczkiem, Krzysztofem Komedą i Zbigniewem Seifertem.
Michał Urbaniak zagrał na saksofonie tenorowym i sopranowym, a Czesław Bartkowski na perkusji, na płycie „Rolf Kühn Quintet. Solarius” z 1965, z udziałem Joachima Kühna
W 1965 Kühn grał na Węgrzech trasę z Janem Ptaszynem Wróblewskim. Była to grupa międzynarodowa, w której występowali brat Joachmia, Rolf z Niemiec Zachodnich, Ptaszyn z Polski, Aladar Pege z Węgier, i amerykański perkusista. Zagrali podczas pierwszego festiwalu jazzowego w Budapeszcie.
Również w 1965 Kühn pojawił się na płycie „Zbigniew Namyslowski Quartet with Joachim Kühn: Live at Kosmos, Berlin”
W 1976 Kühn wystąpił na albumie „Zbigniew Seifert: Man of the Light”, razem z Cecilem McBee, Billym Hartem i Jasperem van 't Hofem
https://www.youtube.com/watch?v=02LntQbYATY
Joachim Kühn występował w Polsce na przestrzeni lat wielokrotnie, m.in. podczas Międzynarodowego Festiwalu Pianistów Jazzowych w Kaliszu.
____________________________________
Archie Shepp i Joachim Kühn występują wspólnie i nagrywają płyty od wielu lat.
Archie Shepp & Joachim Kühn – „Harlem Nocturne” from the album „Wo!man”, Audio 2010
Archie Shepp & Joachim Kühn – „Mama Rose” / „Sophisticated Lady” – Live 2011 fragm.
Archie Shepp & Joachim Kühn – „Nina”, Live 2012
Joachim Kühn Trio & Archie Shepp – Live 214
Fotorelację z koncertu ARCHIE SHEPP & JOACHIM KÜHN podczas Sopot Jazz Festival 2019 przygotował dla Muzeum Jazzu Jarek Rerych. Dziękujemy!
13 października 2019.
Archie Shepp & Joachim Kühn
Fotorelację z finałowego koncertu SOPOT JAZZ FESTIVAL przygotował Jarek Rerych.