RETROLEKCJE 6: Z jazzowym zacięciem: Henryk Wars. (cz. 3/3)

W sierpniu 1939 r. Henryk Wars został zmobilizowany i walczył w kampanii wrześniowej, następnie trafił do niewoli niemieckiej. Zbiegł z transportu i przedostał się pod koniec października 1939 r. do strefy zajętej przez wojska sowieckie. W początkach 1940 r. znalazł się we Lwowie. Założył tam 21–osobowy zespół muzyczny, składający się z polskich muzyków. Występował z solistami: Eugeniuszem Bodo, Adamem Astonem, Albertem Harrisem, Gwidonem Boruckim, Stefanem Bobem, Renatą Bogdańską. Odwiedził wiele miast rosyjskich, dając setki koncertów. Nagrał też płyty w Moskwie. Po wybuchu wojny niemiecko–sowieckiej został w sierpniu 1941 r. wcielony do Armii Polskiej na Wschodzie (później do Polskich Sił Zbrojnych na Wschodzie). Był kierownikiem muzycznym i dyrygentem w zespole „Czołówka” oraz w „Polish Parade” na Bliskim Wschodzie (w Iranie, Iraku, Palestynie, Egipcie; w Bagdadzie wraz z Alfredem Schützem skomponował muzykę do rewii „Keep smeeling”). We Włoszech prowadził orkiestrę Teatru Rewiowego 2 Korpusu. Wystąpił ze swym zespołem w filmie „Polish Parade”, zrealizowanym w 1942 r., oraz w filmie „Dzieci”, nakręconym w Egipcie przez Michała Waszyńskiego. W armii służył w stopniu podporucznika; został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi i Medalem Wojska, otrzymał także order Cavaliere de Croce d’Italia – od ostatniego króla włoskiego Victora Emanuela. W 1944 r. nagrał dla wytwórni „La Voce del Padrone” („Polska płyta”) w Mediolanie po raz pierwszy „Czerwone maki na Monte Cassino” z solistą A. Astonem. Poźniej występował aż do momentu demobilizacji we Włoszech. W 1946 r. napisał muzykę do filmu „Wielka droga”, zrealizowanego w Rzymie przez wytwórnię „Sirena Film”. W 1947 r. wyemigrował do USA. Początkowo mieszkał w Nowym Jorku, później przeniósł się do Los Angeles. Po okresie kilkuletniej wegetacji ekonomicznej udało mu się uzyskać zamówienie na muzykę do filmu „The seven men from Now”, nakręconego przez wytwórnię Johna Wayne’a (1954 r.). Pisał poźniej muzykę do westernów (np. do „The Big Heat” z Glennem Fordem), do filmów „Battle at Bloody Beach”, „China Doll”, „Fool’s Parade”, „Money, Women and Guns”, „The Phoenix City Story”, „Two Little Bears”, „The Valley of Mystery” – dla takich wytwórni filmowych, jak „Columbia”, „Universal Pictures”, „Warner Brothers”, „United Artist”, „20th Century Fox”. W latach 1960 – 1963 tworzył muzykę do filmu „Flipper”, potem do serialu wytwórni Metro–Goldwyn–Meyer pt. „Flipper’s new Adventure” (przyniosła mu wielkie powodzenie – film wyświetlany był w także Polsce pod tytułem „Mój przyjaciel delfin”). W sumie skomponował muzykę do 37 amerykańskich filmów. Stał się także cenionym kompozytorem amerykanskiej muzyki rozrywkowej. Jego kompozycje mieli w repertuarze m.in. Bing Crosby, Dorris Day, Brenda Lee, Diana Shore, Jimmie Rogers, Mel Thorme. Największą popularność zdobyły wówczas takie piosenki, jak „Sleep my Child”, „Over and over” (dzięki wykonaniu Margaret Witting stała się wielkim przebojem, płytę sprzedano w półmilionowym nakładzie; w Polsce wykonywała ją Anna German), „Little Shephard”, „Good Love”, „Speak to Me pretty”, „Walk with Him”, „That Cotton Candy”. Komponował również znacznie ambitniejszą muzykę. Jest autorem utworów symfonicznych – „Concertiny” na fortepian i orkiestrę dedykowanej M. Ravelowi, „Symfonii nr 1”, „Trzech poematów symfonicznych”, kwartetów smyczkowych, sonat na skrzypce i fortepian, preludiów fortepianowych, baletu „Maalot”. Należał do stowarzyszeń twórców amerykańskich: Akademii Filmowej i Akademii Muzycznej. Pierwszy i ostatni raz po II wojnie światowej odwiedził Warszawę w 1967 r. Nagrał wówczas dla Polskiego Radia swą suitę jazzową „Manhattan Impresions”, dyrygował w Filharmonii Warszawskiej, wystąpił w Telewizji Polskiej i Polskiej Kronice Filmowej, udzielił wielu wywiadów prasowych. Zamierzał na stałe powrócić do Europy. Plany te zniweczyła choroba. Zmarł 1 września 1977 r. w Los Angeles. Henryk Wars był z całą pewnością najwybitniejszym kompozytorem muzyki rozrywkowej w Polsce, autorem piosenek i utworów tanecznych, z których większość wytrzymała próbę czasu. Można go uznać – obok Ady Rosnera – za prekursora swingu w Polsce. Doskonale przyswajał amerykański styl „sweet music” z elementami jazzu, skupiał wokół siebie najlepszych muzyków, stworzył najlepszą orkiestrę taneczną w kraju – jego zespół liczący około 25 osób był pierwszym polskim „big bandem”. Orkiestra wzięła udział w filmie „Parada Warszawy” – występ w nim zaprezentował jej wysoki poziom, równy orkiestrom amerykańskim czy angielskim. Niektóre nagrania zespołu Warsa, np. z filmu „Follow the fleet” („Błękitna parada”): „Lets face the music and dance” i „Lets yourself go”, utrwalone na płytach „Syrena Electro”, były lepsze od nagrań tych utworów dokonanych w Ameryce. Wars umiał nie tylko dostosować się do obowiązującej mody, lecz także nie był obojętny np. na polski folklor, czego przykładem może być doskonały kujawiak z filmu „Bohaterowie Sybiru”. Lekki, pogodny styl kompozycji Warsa, łatwość tworzenia prostych, melodyjnych, a przy tym niebanalnych i niepowtarzalnych utworów, z biegiem lat coraz bardziej urozmaicane aranżowanie kompozycji, niespotykana u innych kompozytorów inwencja – są zaletami, dzięki którym jego twórczość jest jedną z najpiękniejszych kart w historii polskiej piosenki. Najwięcej spośród jego kompozycji utrwaliła na swych płytach „Syrena Record”.