kw. 12 2020
HALLELUJAH Leonarda Cohena
Oprac. Ewa Kałużna, fot. thetimes.com, RAMA wikipedia
Leonard Cohen fot. thetimes.com
Leonard Cohen fot. RAMA wikipedia
W pierwszym dniu Świąt Wielkiej Nocy przypomnijmy najsłynniejszą pieśń Leonarda Cohena, jej historię oraz inne wykonania.
„HALLELUJAH„
Now I’ve heard there was a secret chord,
that David played, and it pleased the Lord,
but you don’t really care for music, do you?
It goes like this: the fourth, the fifth,
the minor fall, the major lift.
The baffled king composing
„Hallelujah”.
Your faith was strong, but you needed proof.
You saw her bathing on the roof,
her beauty and the moonlight overthrew you.
She tied you to a kitchen chair,
she broke your throne, she cut your hair,
and from your lips she drew the
„Hallelujah!”.
You say: I took the name in vain,
I don’t even know the name,
but if I did, well really, what’s it to you?
There’s a blaze of light in every word,
it doesn’t matter, which you heard –
the holy or the broken
„Hallelujah”.
I did my best, it wasn’t much,
I couldn’t feel, so I tried to touch,
I’ve told the truth, I didn’t come to fool you.
And even though it all went wrong,
I’ll stand before the Lord of Song
with nothing on my tongue, but
„Hallelujah!”
Live TV 1984
Jest to ballada pop-folkowa, która pierwotnie została wydana na albumie Cohena „Various Positions” z 1984
„Hallelujah” Album Version from „Various Positions” 1984
Oryginał Cohena zawiera kilka biblijnych odwołań, jak historia Samsona i Dalili z Księgi Sędziów, czy cudzołożnego króla Dawida i Batszeby.
Sam tytuł, „Alleluja”, jest biblijnym zwrotem, wychwalającym Boga, spotykanym przede wszystkim w Księdze Psalmów.
Jest tu zawarty przekaz o tym, że przyziemne sprawy odrywają bohaterów od ważniejszej misji.
Przywołany jest motyw słabości bohaterów, którzy potrafią walczyć fizycznie z silnymi przeciwnikami, ale ich czujność rozprasza się w kontakcie z kobietą.
Z drugiej zaś strony, obaj przywołani męscy bohaterowie biblijni, ostatecznie zostali podniesieni z upadku przez Boga.
Sam Cohen twierdził, że nawiązanie do klasycznych chóralnych wykonań „Alleluja”, symbolizuje fakt, że, mimo niedoskonałości świata, powinnością ludzi jest śpiewanie tego hymnu.
Istnieją interpretacje, wiążące to z osobistymi poglądami religijnymi Cohena, które w dzieciństwie były kształtowane przez środowisko żydowskie i katolickie, a w dorosłym życiu przybrały formę buddyjską, przypominającą medytacyjną odmianę tych pierwszych wyznań.
Pogląd Cohena o tym, że istnieje wiele różnych „Hallelujah”, odbija się w krańcowo różnych coverach utworu, które mogą być melancholijne, delikatne, podnoszące na duchu lub radosne, zależnie od wykonawcy.
Po wydaniu albumu w 1984, Cohen wykonywał oryginalną wersję piosenki podczas swojej światowej trasy koncertowej w 1985:
Live in Montreux 1985, Audio
Live in Warsaw 1985
Podczas występów na żywo w latach 1988 i 1993 Cohen śpiewał już inny tekst, w którym tylko ostatni wers zgadzał się z poprzednią wersją piosenki:
Live in San Sebastian 1988
Istnieje sześć oficjalnie nagranych i wydanych wersji piosenki na płytach – jedna studyjna, na płycie „Various Positions” z 1984,
i pięć koncertowych:
„Cohen Live” (nagrana w 1988, wydana w 1994), „Legendary FM Broadcasts” (nagrana w 1993, wydana w 2016), „Live in London” (nagrana w 2008, wydana w 2009), „Songs from the Road” (nagrana w 2009, wydana w 2010), „Live in Dublin” (nagrana w 2013, wydana w 2014).
Piosenka, w momencie wydania, nie osiągnęła dużego sukcesu, lecz później zdobyła ogromną popularność – jest to najczęściej wykonywany przez innych muzyków utwór Cohena.
Cohen tworzył piosenkę przez 5 lat, choć w popularnym przekazie, miał ją napisać „siedząc w bieliźnie na podłodze w hotelu Royalton Hotel”.
„Hallelujah” w oryginalnej wersji jest utworem w metrum 12/8, łączącym styl walca i muzyki gospel.
W oryginalnej wersji, akompaniament tworzą bębny, gitara, gitara basowa i syntezator.
Ten ostatni instrument w wersjach koncertowych jest zastąpiony przez organy, a na niektórych nagraniach aranżacja jest wzbogacona o partię saksofonu, mandoliny lub obu tych instrumentów. Wersje koncertowe zawierają solo gitarowe lub organowe.
Najkrótsza nagrana wersja, z albumu „Various Positions”, trwa 4 min. 40 sek. a najdłuższa, z „Legendary FM Broadcasts” – 7 min. 59 sek.
„Hallelujah” było i jest wykonywane przez ogromną liczbę różnych artystów.
Pierwszy cover, wykonywany przez walijskiego piosenkarza, Johna Cale’a, został wydany na tribute albumie, w hołdzie dla Leonarda Cohena – „I’m Your Fan” z 1991, oraz na płycie, zawierającej zapisy z występów na żywo, „Fragments of a Rainy Season”, w 1992:
John Cale – „Hallelujah” from „I’m Your Fan” 1991
Mimo, iż Cohen był twórcą tekstu i muzyki, przez całe lata 80. nie nadał on swojej piosence wyraźnego kształtu, jakim mogliby posługiwać się inni artyści, ani nawet on sam. Dokonał tego dopiero Cale, który, po obejrzeniu występu Cohena na żywo, poprosił go o przysłanie mu tekstu. Otrzymał 15 stron, z których wybrał najbardziej ekspresyjne wersy.
John Cale – „Hallelujah”, Official Video 1992
https://www.youtube.com/watch?v=-gi3J8nPKPE
Na wersji Cale’a wzorowali się w swoich interpretacjach różni artyści, ale także sam Cohen, podczas jego trasy koncertowej 2008-2009:
Leonard Cohen – Live @ Montreal Jazz Festival 2008
https://www.youtube.com/watch?v=2FpwjQLZTTs
Leonard Cohen – Live In London 2009
https://www.youtube.com/watch?v=YrLk4vdY28Q
Ta wersja piosenki została użyta w filmie „Shrek”, podczas, gdy na płycie, wydanej jako soundtrack filmu, zastąpiono ją wersją Rufusa Wainwrighta:
„Hallelujah” from „Shrek”
„Hallelujah” Rufus Wainwright – Live @ Filmore 2004
Amerykański piosenkarz, Jeff Buckley, zainspirowany wersją Cale’a, nagrał jedną z najbardziej znanych wersji „Hallelujah” na swój debiutancki album „Grace” z 1994.
Cover Buckleya znalazł się na 259. miejscu listy 500 najlepszych piosenek wszech czasów magazynu „Rolling Stone”.
John Legend nazwał wersję Buckleya „najbliższą perfekcji”, i zarazem określił mianem:
„jednego z najpiękniejszych nagrań muzycznych, jakiego kiedykolwiek słuchał”.
Wersja Buckleya nie była natychmiastowym hitem. Buckley nie zdążył doświadczyć prawdziwej sławy swojego utworu ” – zmarł w 1997.
Do 2002 album Buckleya, na którym znajduje się „Hallelujah”, nie miał statusu złotej płyty w USA. Dopiero dziewięć lat po wydaniu zdobył certyfikację.
Wersja Buckleya, tak samo jak Cohena, nigdy nie została wydana jako singiel:
Jeff Buckley – „Hallelujah” from „Grace” 1994
https://www.youtube.com/watch?v=vIw0ewEsNHs
Jeff Buckley – „Hallelujah” Official Video 1994
Bob Dylan był jedną z pierwszych osób, wykonujących „Hallelujah” Cohena na żywo, z najwcześniejszym koncertem w Montrealu, 8 lipca 1988:
Bob Dylan – „Hallelujah”, Live in Montreal, 1988, Audio
Bon Jovi wykonywał „Hallelujah” na swoich koncertach, w tym na DVD „Live at Madison Square Garden” 2007
Maciej Zembaty wykonywał własny przekład pieśni „Alleluja”
Tajemny akord kiedyś brzmiał,
Pan cieszył się, gdy Dawid grał,
muzyki jednak nikt tak dziś nie czuje.
Kwarta i kwinta – tak to szło,
raz wyżej w dur, raz niżej w mol.
Nieszczęsny król ułożył
„Alleluja!”.
Na wiarę nic nie chciałeś brać,
lecz sprawił to księżyca blask,
że piękność jej na zawsze cię podbiła.
Kuchenne krzesło tronem twym,
ostrzygła cię, już nie masz sił,
i z gardła ci wydarła
„Alleluja!”
Dlaczego mi zarzucasz wciąż,
że nadaremnie wzywam go,
ja przecież nawet nie znam go z imienia.
Jest w każdym słowie światła błysk,
nieważne, czy usłyszy dziś
najświętsze, czy przeklęte
„Alleluja!”.
Tak się starałem, ale cóż,
dotykam tylko, zamiast czuć,
lecz mówię prawdę, nie chcę was oszukać.
I chociaż wszystko poszło źle,
przed Panem Pieśni stawię się,
na ustach mając tylko
„Alleluja!”
Inną polską wersję, w przekładzie Michała Kuźmińskiego, wykonuje Michał Łanuszka:
Akordy tajne Dawid znał,
pan wejrzał nań, gdy raz je grał,
lecz ciebie wszak muzyka nie przejmuje.
To się wygrywa łatwo dość,
niewielki fałsz, a boski głos –
nieszczęsny król tak składał
„Alleluja”
Dowodów chcesz dla wiary twej,
ujrzałeś z dachu nagość jej,
jak księżyc ją w kąpieli obejmuje.
Do krzesła przywiązuje cię,
pozbawia tronu, włosy tnie,
i z twoich warg wyrywa
„Alleluja!”
Był czas, że starczał jeden gest,
bym wiedział dobrze, co ci jest…
Od dawna nic już tego nie zwiastuje.
Lecz gdy wstąpiłem w łono twe,
sam Święty Duch poruszył się
w oddechów dwóch zjednanym
„Alleluja”
Choć pragnę dobrze – wszystko źle,
nie czuję nic, więc wzruszać chcę.
To prawda – kto chce pojąć, niech pojmuje.
A gdy nadejdzie kres mych dni,
przed Panem Pieśni stanę i
w oblicze mu wykrzyczę
„Alleluja!”
Jedna z piękniejszych wersji to ta, wykonywana przez zespól Pentatonix – Official Video 2016
Także muzycy jazzowi sięgają do tego utworu:
Adam Bałdych & Helge Lien – „Hallelujah” from „Brothers”, Official Video 2017
Ostatnie wykonanie Cohena w Europie, Last Concert in Europe, Live in Amsterdam 2013
Radosnego świętowania, Alleluja!