sie 9 2021

Zbigniew Wegehaupt

Utwór Manana z albumu Sake 1984. Zbigniew Wegehaupt – kontrabas

Oprac. Ewa Kałużna Fot. Henryk Kotowski

 
ZBIGNIEW WEGEHAUPT
(ur. 9 sierpnia 1954,
zm. 13 stycznia 2012),

kontrabasista jazzowy, kompozytor i pedagog, określany jako najsłynniejszy polski wirtuoz jazzowy drugiego planu, i uznawany za jednego z najwybitniejszych w swojej dziedzinie.

Odszedł przedwcześnie, w wieku 57 lat, na atak serca.

Zbigniew Wegehaupt wielokrotnie wygrywał ankietę Jazz Forum jako najlepszy kontrabasista. Jednak, mimo doskonałej reputacji, jaką cieszył się w tzw. środowisku, pozostawał mistrzem drugiego planu, co wiąże się ściśle z wyborem instrumentu.

Daniel Cichy tak pisze o kontrabasie. Jest, a jakby go nie było. Jak solidnie postawiony fundament – ukryty, ale wiadomo, że obecny, że niezbędny. Jego kształt determinuje wprawdzie bryłę całego dzieła, ale nie decyduje o rozwiązaniach szczegółowych. Te zaś świadczą o fantazji współtworzących, są najbardziej słyszalnym certyfikatem oryginalności. Mowa oczywiście o basie i jego przemożnej roli, jaką odgrywa w muzyce jazzowej.

Zbigniew Wegehaupt był cenionym muzykiem studyjnym, biorącym udział w nagraniach nie tylko jazzowych, ale również rozrywkowych i filmowych.

Jako muzyk studyjny współtworzył kilkaset płyt.

Z pomocą muzyków młodego pokolenia tworzył świat, w którym zacierają się granice między jazzem a muzyką współczesną.

Współpracował z najlepszymi – Janem Ptaszynem Wróblewskim, Zbigniewem Seifertem, Tomaszem Stańko, Januszem Muniakiem, Andrzejem Kurylewiczem, Jerzym Satanowskim, Zbigniewem Namysłowskim, Wojciechem Karolakiem, Januszem Skowronem, Włodkiem Pawlikiem, Henrykiem Miśkiewiczem, Krzesimirem Dębskim i wieloma innymi.

Wystąpił na wielu festiwalach jazzowych w Polsce i na świecie.

Pierwsze sukcesy Zbigniew Wegehaupt zaczął odnosić w połowie lat 70.

Podczas Jazz Jamboree ’73, zafascynowany występem Kwintetu Tomasza Stańko, zdecydował poświęcić się muzyce jazzowej.

WEGEHAUPT & GOGOLEWSKI

Od 1976 grał w Kwartecie Wojciecha Gogolewskiego, w składzie
Wojciech Gogolewski – piano
Mieczysław Wolny – flute
Zbigniew Wegehaupt – bass
Czesław Szymański – drums
Legenda brzozowego lasku, Audio 1979

W 1976, na festiwalu Jazz nad Odrą, kwartet Wojciecha Gogolewskiego zajął drugie miejsce, zaś młody, 22-letni wówczas kontrabasista, Zbigniew Wegehaupt, został wyróżniony nagrodą indywidualną. Swoją grą zaimponował nie tylko publiczności, ale także zwrócił na siebie uwagę profesjonalistów.

WEGEHAUPT & ŚMIETANA

Do obiecującego muzyka, zwrócił się wówczas Jarosław Śmietana.

MUSIC for MY FRIENDS 1977

W czasie studiów, Śmietana grał w Big Bandzie Katowice, pod kierunkiem Zbigniewa Kalemby. Wystąpił z nimi na tym samym, co Wehegaupt, festiwalu Jazz nad Odrą w 1976.
Z tą formacją oraz z udziałem Zbyszka Wegehaupta, Śmietana nagrał w 1977 album Music for My Friends. Skład tworzyli
Jarek Śmietana – guitar
Wojciech Gogolewski – piano
Jerzy Główczewski, Piotr Pikielny – alto sax
E. Mika – baritone sax
Eugeniusz Okoniewski, Jerzy Jarosik, Stanisław Nakielski – tenor sax
J. Smolarczyk, Lucyna Dziwoki, Łukasz Kurek, Roman Syrek – trombone
B. Aleksa, Eugeniusz Modliszewski, G. Hartwig, Tadeusz Janiak – trumpet
Mieczysław Wolny – flute
Jan Cichy – bass guitar
Zbigniew Wegehaupt – bass
Bartosz Dziedzic, Marek Stach – percussion
Czesław Szymański – drums
Big Band Katowice conducted by Zbigniew Kalemba
Happening from Music for My Friends 1977

Sorcery from Music for My Friends 1977

EXTRA BALL

W latach 1974-1981 Jarek Śmietana był liderem formacji stricte jazzowej, o nazwie Extra Ball.

Zespół zawiązał się w krakowskim klubie Pod Jaszczurami, i stał się prawdziwą sensacją festiwalu Jazz nad Odrą 1974 i 1975, jako najlepsza w Polsce grupa jazz-rockowa tamtej dekady.

Jarosław Śmietana tak objaśniał genezę nazwy formacji Kiedy zaczęliśmy grać Pod Jaszczurami, w klubie znajdował się popularny automat do gry w bilard elektryczny. Premią za dobrą grę była dodatkowa kula – extra ball”.

Skład zespołu ulegał licznym zmianom, zwłaszcza od 1976, a liczba grających w nim muzyków wahała się od czterech do ośmiu. Gali tam m.in.
Wojciech Groborz, Robert Obcowski – piano
Jerzy Główczewski – alto sax
Andrzej Olejniczak – tenor sax, soprano sax
Adam Kawończyk – trumpet
Jan Cichy, Antoni Dębski, Zbigniew Wegehaupt – bass
Jose Torres – percussion
Jacek Pelc, Marian Bronikowski, Jan Budziaszek, Marek Stach – drums
Stanisław Sojka, Andrzej Zaucha – vocal.
Ponadto z Extra Ball współpracowali na przestrzeni lat
Henryk Miśkiewicz – alto sax
Jan Ptaszyn Wróblewski – tenor sax
Janusz Muniak – tenor sax, soprano sax, flute
Jerzy Jarosik – tenor sax, flute
Czesław Mały Bartkowski – drums.

EXTRA BALL 1979

Czwarty album tej formacji, Extra Ball, został nagrany w marcu i sierpniu 1978, w Radiu Katowice, a ukazał się w 1979
Jarosław Śmietana – guitar
Jerzy Główczewski – alto sax
Jerzy Jarosik – tenor sax, flute
Zbigniew Wegehaupt – bass
Marian Bronikowski – drums
Extra Ball Full Album 1979

WEGREHAUPT & SEIFERT

W 1978 Zbigniew Wegehaupt rozpoczął współpracę z zespołem światowej sławy skrzypka jazzowego Zbigniewa Seiferta.

KILIMANJARO 1978 (wyd. 1979)

Wobec braku spektakularnego sukcesu w Stanach, a także z powodu pogarszającego się stanu zdrowia skrzypka, ekspresyjny styl Seiferta, oparty na doskonałej technice wiolinistycznej, zaowocował pod koniec lat 70. dwoma płytami, nagranymi już w Polsce. Kilimanjaro i Kilimanjaro 2 były rejestracją koncertu 14 listopada 1978, w klubie Pod Jaszczurami. Był to ostatni koncert Zbigniewa Seiferta
Zbigniew Seifert – violin
Janusz Grzywacz – electric piano
Jarosław Śmietana – guitar
Zbigniew Wegehaupt – bass
Mieczysław Górka – drums, percussion
Kilimanjaro, Full Album 1978

Na stronie B drugiego albumu, Kilimanjaro 2, znalazł się wywiad, przeprowadzony ze Zbigniewem Seifertem przez Antoniego Krupę, a zarejestrowany we wrześniu 1978. Podkład muzyczny do rozmowy stanowił utwór Seiferta On the Farm (od 2214 min.)
Zbigniew Seifert – violin
Janusz Grzywacz – electric piano
Jarosław Śmietana – guitar
Zbigniew Wegehaupt – bass
Mieczysław Górka – drums
Kilimanjaro 2 Full Album 1978

Zbigniew Seifert – Live in Kraków, Full Concert 1978, Audio
Zbigniew Seifert – violin
Janusz Grzywacz – electric piano
Jarosław Śmietana – guitar
Zbigniew Wegehaupt – bass
Mieczysław Górka – drums

INNA WSPÓŁPRACA

Zbigniew Wegehaupt współpracował również z triem Kazimierza Jonkisza, kwartetem Jana Ptaszyna Wróblewskiego, kwartetem Zbigniewa Namysłowskiego.
W latach 80. nawiązał współpracę ze Stanisławem Sojką, z którym nagrał wspólnie trzy płyty
Blublula 1981

Film niedostępny.
https://www.youtube.com/watch?v=TtdDRO-XBO8

Sojka Sings Ellington 1982
Matko, która nas znasz 1982

W 1992 brał udział w nagraniu kultowej płyty Grzegorza Ciechowskiego
Obywatel świata 1992

Film niedostępny. Ten film jest prywatny
https://www.youtube.com/watch?v=VGUfLZtcdTc

TWÓRCZOŚĆ AUTORSKA

SAKE 1984

W 1984 Zbigniew Wegehaupt wydał swoją pierwszą autorską płytę – Sake. Udowodnił wtedy, że jest nie tylko świetnym muzykiem, ale też sprawdza się jako kompozytor i lider zespołu. W nagraniach udział wzięli
Andrzej Olejniczak – tenor sax, soprano sax
Henryk Miśkiewicz – alto sax
Janusz Skowron – piano
Zbigniew Wegehaupt – bass
Czesław Bartkowski – drums
Sake 1984

Zambuco from Sake 1984

Manana from Sake 1984

Album zawiera sześć pięknych utworów – świetnych przykładów nowoczesnych kompozycji jazzowych, opartych na jazzowej tradycji, ale rozszerzających ją o wpływy europejskie, co przysparza tej muzyce wiele nowych wymiarów.

Basista i kompozytor, Zbigniew Wegehaupt, to przez ostatnie trzy dziesięciolecia, czyli od debiutu w kwartecie Wojciecha Gogolewskiego w 1976, filar polskiej sceny jazzowej, który raz po raz sprawdza się w roli uniwersalnego basisty-wirtuoza, i solidnej kotwicy dla niemal wszystkich zespołów jazzowych w kraju.

Jego kunszt kompozytorski wszakże, choć równie wybitny, rzadko jest dokumentowany, a bardzo szkoda.

Sake to jego debiut nagraniowy jako lidera, pierwsza próbka wspaniałych kompozycji, nagranych w znakomitym składzie polskich muzyków jazzowych, zarówno weteranów, jak jego rówieśników, z saksofonistami Andrzejem Olejniczakiem i Henrykiem Miśkiewiczem, pianistą Januszem Skowronem i perkusistą Czesławem Bartkowskim (jazzforum.com.pl).

WEGE 2005

W 2005 ukazała się druga autorska płyta Zbigniewa Wegehaupta – Wege.
Dzięki finansowej i organizacyjnej pomocy Stanisława Sojki, powstał jeden z najciekawszych polskich albumów jazzowych. W skład zespołu weszli ludzie o zupełnie odmiennych temperamentach muzycznych. Wegehaupt nie tylko znalazł wspólny język z dużo od niego młodszymi muzykami, ale także połączył ich muzykę w zgrabną całość
Jerzy Małek – trumpet
Marcin Masecki – piano
Zbigniew Wegehaupt – bass
Sebastian Frankiewicz – drums.

Wegehaupt odsłania słuchaczom na tym albumie swoją muzyczną naturę, bo przecież autorskie dzieło jest właśnie takim odkrywaniem siebie dla innych. Okazuje się, że jest on przede wszystkim melodykiem. Większość utworów została zbudowana wokół śpiewnych, lirycznych, wpadających w ucho tematów, które zawsze są wprowadzane przez trąbkę, a więc instrument wybitnie melodyczny.

Lider od początku wysyła też bardzo konkretne sygnały o swoim przywiązaniu do tradycji, do muzyki w pełni akustycznej, posiadającej bopowe korzenie.

Zachowuje także klasyczną hierarchię panującą w kwartetach jazzowych. Na samej górze niepodzielnie panuje trąbka, co sprawia, że chwilami można odnieść wrażenie, iż słuchamy autorskiej płyty Jerzego Małka. Nieco niżej sytuuje się fortepian, później perkusja i wreszcie kontrabas.

Tak więc, Wegehaupt-basista znów odsuwa się w cień. A jednak, taka postawa ma głębokie uzasadnienie – po prostu Wege, pomijając jego skromność, jako człowieka i artysty, otwiera w ten sposób przestrzeń dla młodych członków swojego zespołu, którzy daną im szansę wykorzystują w stu procentach (kultura.onet.pl).
Zbigniew Wegehaupt Quartet – Wege, Live 2006
Jerzy Małek – trumpet, flugelhorn
Marcin Masecki – piano
Zbigniew Wegehaupt – bass
Sebastian Frankiewicz – drums

TOTA 2008

W 2007 powstał ostatni projekt autorski Zbigniewa Wegehaupta – kwartet Tota, w którym grali Jerzy Małek, Marcin Masecki i Ziv Ravitz.

Płyta z 2008 Tota zawierała w całości autorskie kompozycje Wegehaupta. Skład
Jerzy Małek – trumpet
Marcin Masecki – piano
Zbigniew Wegehaupt – bass
Ziva Ravitz – drums.

Pytany, co znaczy tytuł płyty, odpowiadał Nie chciałbym tego zdradzać. To taki mój sekretny szyfr, kombinacja słów, które mają dla mnie znaczenie bardzo głębokie, ponadczasowe.

Album Tota to muzyka, której słuchanie wymaga pewnego zaangażowania. W żadnym wypadku nie jest to rzecz użytkowa, która może snuć się w tle pogaduszek przy kawie, lecz płyta, która, by docenić ją w pełni, wymaga oddania się tylko słuchaniu.

Three Roses to kompozycja, w której trąbka Jerzego Małka na planie pierwszym wygrywa melodyjny motyw. W tle, fortepian Marcina Maseckiego tworzy wyśmienity podkład, a Ziv Ravitz nie traktuje perkusji jako instrumentu stricte rytmicznego, przez co robi niezwykłe wrażenie. Nad całością czuwa oczywiście sam Wegehaupt.

Kolejne na płycie nagranie, Ana”, rozpoczyna się tym samym motywem, który kończy poprzedni utwór, a rozwijając się, tworzy coś w rodzaju swobodnej impresji.

Swego rodzaju hołdem ze strony Wegehaupta, dla jednego z największych jazzowych basistów świata, Charlesa Mingusa, jest utwór For Mingus.

Płyta Tota Zbigniewa Wegehaupta jest zdecydowanie jednym z najlepszych polskich albumów jazzowych ostatnich lat (jazzpress.pl).

JAKO SIDEMAN, Zbigniew Wegehaupt uczestniczył m.in. w nagraniach płyt
z Włodzimierzem Pawlikiem
Live at Birdland (1993)
Standards Live (1997)
z Januszem Muniakiem
Janusz Muniak Quartet (1986)
Do You Know These Songs (1994)
ze Zbigniewem Namysłowskim
Without a Talk (1991)
The Last Concert (1992)
Secretly & Confidentially (1993)
Live in Vienna (2004)
z Jarosławem Śmietaną
A Tribute to Zbigniew Seifert (2009)
z Variux Manx
The New Shape (1993)
z Anną Marią Jopek
Szeptem (1998)
Bosa (2000)
Barefoot (2002).

ŚMIERĆ

Zbigniew Wegehaupt zmarł 13 stycznia 2012, na atak serca, w wieku 57 lat.

Polska scena jazzowa poniosła ogromną stratę.

R.I.P. []

W Jazz Forum napisano Z wielkim bólem zawiadamiamy, że o północy z 12 na 13 stycznia 2012 zmarł w Warszawie na atak serca w wieku 57 lat Zbigniew Wegehaupt, najwybitniejszy polski kontrabasista jazzowy. Śmierć miała miejsce na rogu Hożej i Marszałkowskiej.

Przyjaciel, Jacek Bziawa, odprowadzał Zbyszka od siebie z domu do samochodu. Zbyszek poczuł się źle. Miał jechać do swojego lekarza.

Wsiadając do auta, nagle zasłabł. Bez słowa osunął się na przednie siedzenie.

Jacek wezwał pogotowie, które przyjechało w ciągu kilku minut. Ratownicy przez pół godziny reanimowali Zbyszka na chodniku, ale nie udało się przywrócić mu życia. Kilka miesięcy temu Zbyszek Wegehaupt przeszedł operację wszczepienia by-passów (jazzforum.com.pl).

Zbyszek od 30 lat był nie tylko najaktywniejszym kontrabasistą, ale i najważniejszym nauczycielem, autorytetem muzycznym. Z jego zdaniem liczyli się wszyscy. Nagrał niezliczoną ilość płyt ze wszystkimi czołowymi polskimi muzykami. Osoba bardzo skromna, ale też o bardzo zasadniczym moralnym kręgosłupie (Piotr Rodowicz).
Posłuchajmy
Zbigniew Wegehaupt Quartet – Live 2010
Jerzy Małek – trumpet
Dominik Wania – piano
Zbigniew Wegehaupt – bass
Dawid Fortuna – drums

Sergio Pamies Quintet – Live @ Jazz na Starówce 2010
Sergio Pamies – piano
Julian Sanchez – trumpet
Zbigniew Wegehaupt – bass
Miguel Fernandez – percussion
Michał Miśkiewicz – drums

Zbigniew Wegehaupt Quartet – Documentary Film 2010
Jerzy Małek – trumpet
Dominik Wania – piano
Zbigniew Wegehaupt – bass
Dawid Fortuna – drums

Włodek Pawlik Trio feat. Marek Bałata – Sing, Sing, Sing, Live 2011
Włodek Pawlik – piano
Zbigniew Wegehaupt – bass
Cezary Konrad – drums
Guest Marek Bałata – vocal

Po śmierci artysty, o Zbigniewie Wegehauptcie wypowiadali się jego koledzy jazzmani w klubie Tygmont – Live 2012
Paweł Brodowski

Zbigniew Namysłowski

Piotr Rodowicz

Artur Dutkiewicz i Henryk Miśkiewicz

Fot. Henryk Kotowski

By Radosław Czapski • URODZINY •